Τίτλος – επωνυμία
Dry Stone Route GR 221
Πεδίο εφαρμογής / τομέας / κλάδος
Πεζοπορικές τουριστικές διαδρομές
Χώρα / Περιοχή
Ισπανία, Μαγιόρκα
Γιατί είναι καλή πρακτική;
Η Διαδρομή “Dry Stone Route GR 221” στην Μαγιόρκα αποτελεί ένα ενδιαφέρον παράδειγμα βιώσιμης διαχείρισης του τουρισμού και των αρνητικών αποτελεσμάτων που αυτός έχει επιφέρει στο νησί. Ο τοπικός φορέας διαχείρισης του νησιού, το Συμβούλιο της Μαγιόρκας, αναγνωρίζοντας την αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου από τον μαζικό τουρισμό, ιδιαίτερα κατά τη θερινή περίοδο, ξεκίνησε να σχεδιάζει και να υλοποιεί ένα σύνολο δράσεων, οι οποίες έχουν ως στόχο την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του.
Πώς εφαρμόζεται;
Η Μαγιόρκα είναι ένα από τα πιο τουριστικά νησιά της Μεσογείου και κάθε χρόνο δέχεται περισσότερους από 14 εκατομμύρια επισκέπτες. Αν και η οικονομία της βασίζεται κυρίως στην τουριστική δραστηριότητα, οι επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού στο περιβάλλον είναι σημαντικά ορατές.
Πριν από την πανδημία Covid19, τα προβλήματα μετακίνησης στο νησί απασχόλησαν έντονα τον τοπικό πληθυσμό, λόγω των προβλημάτων κυκλοφοριακής συμφόρησης που έπληξαν τους κύριους περιφερειακούς και υπεραστικούς άξονες μεταφοράς. Οι μετακινήσεις στο νησί γίνονταν ως επί το πλείστον οδικώς και η χρήση ιδιωτικών αυτοκινήτων ήταν υπερβολική, φτάνοντας τα τελευταία χρόνια σε μια αναλογία 895 αυτοκίνητα ανά 1.000 κατοίκους το 2019, συμπεριλαμβανομένου ενός μεγάλου αριθμού οχημάτων προς ενοικίαση που υπολογίζεται σε 70.000. Η μαζική χρήση ιδιωτικών οχημάτων και τα επακόλουθα προβλήματα που αυτή επέφερε (αποτύπωμα άνθρακα, συμφόρηση, ποιότητα του αέρα, ηχορύπανση και ασφάλεια) επηρέασαν σημαντικά την εικόνα του νησιού.
Για τον λόγο αυτό, το Συμβούλιο της Μαγιόρκας, μέσα από ποικίλες δράσεις προσπάθησε να αντιμετωπίσει στρατηγικά τις προκλήσεις που προκύπτουν, με κύριο άξονα την προώθηση της πλούσιας φυσικής και πολιτιστικής της κληρονομιάς. Στο πλαίσιο αυτό κατάρτισε το 2004, το Χωρικό Σχέδιο της Μαγιόρκας, το οποίο αποτελεί το κύριο εργαλείο χωροταξικού σχεδιασμού και διαχείρισης του νησιού. Το σχέδιο αυτό ήταν αποτέλεσμα μίας περιόδου, κατά την οποία το οικονομικό μοντέλο που ίσχυε στο νησί ήταν βασισμένο στον τουρισμό ήλιος-θάλασσα. Καθώς το μοντέλο αυτό θεωρήθηκε ξεπερασμένο και περιβαλλοντικά επιβλαβές για το νησί, κρίθηκε σκόπιμος ο σχεδιασμός μία στρατηγικής η οποία θα εστίαζε στη διεύρυνση της τουριστικής περιόδου, στην οικονομική διαφοροποίηση και στην αναζωογόνηση των τουριστικών περιοχών και θα έθετε τα θεμέλια ενός νέου χωρικού μοντέλου που θα βελτίωνε την ποιότητα ζωής των κατοίκων, θα επιτύγχανε την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη, την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος.
Το σχέδιο περιλάμβανε προτάσεις για τη βελτίωση των υποδομών των μεταφορών και της συνδεσιμότητας και την προώθηση της βιώσιμης κινητικότητας, στενά συνδεδεμένη με τον τουρισμό (ανάπτυξη διατροπικότητας για πρόσβαση σε λιμάνια και αεροδρόμια, προώθηση μεταφορών όπως το τρένο και τα λεωφορεία, εξασφάλιση προσβασιμότητας για όλους φιλική προς το περιβάλλον). Συγκεκριμένα, περιλάμβανε τον σχεδιασμό και την υλοποίηση του οδικού συστήματος από άποψη βιωσιμότητας και τη δημιουργία δικτύου τουριστικών δρόμων.
Παράλληλα, το σχέδιο έθετε τα θεμέλια για νέες μορφές οικονομικής δραστηριότητας, προωθώντας δραστηριότητες βιώσιμου τουρισμού και ενισχύοντας την προώθηση λιγότερο ανεπτυγμένων περιοχών αλλά με υψηλές δυνατότητες όπως είναι οι περιοχές της υπαίθρου. Στο πλαίσιο αυτό, προέβλεπε τη δημιουργία πεζοπορικών διαδρομών μεγάλων αποστάσεων, αποτελώντας μία νέα τουριστική εμπειρία η οποία θα συνδέεται με τον αργό τουρισμό (slow tourism). Οι διαδρομές αυτές είχαν ως στόχο να ενισχύσουν την πολιτιστική αξία των περιοχών που εμπλέκονται και να βοηθήσουν στη συνοχή της περιοχής και στην τόνωση της οικονομίας. Οι διαδρομές αυτές δεν είναι αποκλειστικές, αφού οποιοσδήποτε δημοτικός/υπερδημοτικός σχεδιασμός μπορεί να προτείνει νέες.
Το σχέδιο αν και επέφερε αλλαγές στον χώρο, θεωρήθηκε ότι έπρεπε να επικαιροποιηθεί και να αναπτυχθεί σε μεγαλύτερο βάθος καλύπτοντας ζητήματα:
Α. Προσβασιμότητας
Αφορά σε υποδομές που είναι προσβάσιμες σε όλους. Υπό αυτή την έννοια, η διευκόλυνση της πρόσβασης στο φυσικό περιβάλλον για τα άτομα με σωματικές αναπηρίες και η προσαρμογή των διαδρομών και των σχετικών υποδομών και εγκαταστάσεων θεωρήθηκε σημαντική για το νησί, προκειμένου να γίνει ένας προσιτός τουριστικός προορισμός για όλους.
Β. Βιώσιμης κινητικότητας
Αφορά σε έργα υπεύθυνης κινητικότητας στο νησί μέσα από τη χρήση δημόσιων μέσων μεταφοράς, την αντικατάσταση της βενζίνης με βιοαέριο στον στόλο των δημόσιων λεωφορείων και την επιβολή περιορισμών στις εταιρείες ενοικίασης αυτοκινήτων. Στόχος της κεντρικής διοίκησης είναι το 2025 να έχουν μειωθεί οι μετακινήσεις με ΙΧ από 54% σε 34% και να αυξηθεί η χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς από 10% σε 15%.
Γ. Υπεύθυνα ταξίδια
Αφορά σε έργα προώθησης μίας νέας μορφής τουρισμού που βασίζεται περισσότερο στις πολιτιστικές και φυσικές αξίες του νησιού, με στόχο τη διεύρυνση της τουριστικής περιόδου, τη συμβολή στην οικονομική διαφοροποίηση και την αναζωογόνηση των τουριστικών περιοχών.
Στο πλαίσιο εφαρμογής του Χωρικού Σχεδίου της Μαγιόρκας και ανάλογων πρωτοβουλιών του Συμβουλίου, ενδεικτικά, έχουν δημιουργηθεί:
- Η Διαδρομή “Dry Stone Route GR 221”, η οποία περιλαμβάνει 8 πεζοπορικές προτάσεις και 7 παραλλαγές τους. Σε χάρτη, καθώς και σε ειδικό ενημερωτικό φυλλάδιο δίνεται όλη η απαραίτητη πληροφορία για τις διαδρομές και τις προσφερόμενες υπηρεσίες σε κάθε περιοχή.
- Η Διαδρομή “Artà-Lluc GR222”, η οποία περιλαμβάνει 5 μονοπάτια και μία παραλλαγή τους, ωστόσο δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη ο σχεδιασμός της.
- Η Διαδρομή στο φυσικό πάρκο Sa Dragonera, το οποίο είναι νησάκι της Μαγιόρκας, η πρόσβαση στο οποίο γίνεται μόνο δια θαλάσσης. Προσφέρει 4 μονοπάτια με ενημερωτικές πινακίδες σε κάθε σημείο ενδιαφέροντος.
- 8 καταφύγια, διαχειριζόμενα από το συμβούλιο της Μαγιόρκας, τα οποία παρέχουν περιορισμένο αριθμό κρεβατιών σε κοιτώνες, φαγητό και άλλες παροχές.
- Ένας οδηγός με 14 προτάσεις πεζοπορικών διαδρομών, κατάλληλες για οικογένειες και με σχετικές πληροφορίες που αφορούν τις διαδρομές και την ασφάλεια των επισκεπτών.
Η Διαδρομή “Dry Stone Route GR 221” αποτελεί την πιο σημαντική πεζοπορική διαδρομή, η οποία διασχίζει την Serra de Tramuntana. Η οροσειρά Serra de Tramontana, η οποία εκτείνεται βορειοδυτικά του νησιού, το 2011 ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO και είναι γεμάτη από πολιτιστικά μνημεία, φυσικά τοπία και γραφικά χωριά. Η Διαδρομή πήρε το όνομά της από τη μέθοδο κατασκευής που χρησιμοποιήθηκε για τη χάραξή της, η οποία δεν χρησιμοποιούσε τσιμέντο, αλλά μόνο πέτρες που απλώνονται με ακρίβεια η μία πάνω στην άλλη χρησιμοποιώντας ειδική τεχνική. Η Διαδρομή, ακολουθεί τα παλιά ορεινά μονοπάτια της περιοχής και επιτρέπει την ανακάλυψη των τοπίων που χτίστηκαν με την τεχνική της ξεροληθιάς.
Το 2015, η Διαδρομή “Dry Stone Route GR 221” εφοδιάστηκε με ένα εργαλείο χωροταξικού σχεδιασμού για τη ρύθμιση της δημιουργίας και της διαχείρισής της, το Ειδικό Σχέδιο Διαχείρισης και Προστασίας της “Dry Stone Route”. Σύμφωνα με το σχέδιο, η Διαδρομή προβλέπεται να έχει μήκος 300 χιλιόμετρα και είναι δομημένη σε μονοπάτια και στις παραλλαγές τους. Αυτές οι παραλλαγές αποτελούν εναλλακτικές διαδρομές ή πρόσβαση στην κύρια διαδρομή από άλλες πόλεις της Serra de Tramuntana.
Κάποιες από τις δράσεις που υλοποιήθηκαν από το Συμβούλιο της Μαγιόρκας, προς την κατεύθυνση ανάπτυξης προσβάσιμων μονοπατιών στη Διαδρομή “Dry Stone Route GR 221”, ήταν:
- Η προσαρμογή ενός δρομολογίου, το οποίο συνδέεται με την Διαδρομή “Dry Stone Route GR 221”, με σκοπό να εξασφαλίσει την άνετη μετακίνηση των ατόμων με μειωμένη κινητικότητα που συνοδεύονται από ένα άτομο και με δυνατότητα διέλευσης ατόμου σε καρέκλα τύπου Joëlette. Η δράση περιλάμβανε καθαρισμό της βλάστησης και την προσαρμογή οδοστρώματος, κυρίως με εργασίες ισοπέδωσης εδάφους.
- Η προσαρμογή και βελτίωση οδοστρώματος τμήματος της Διαδρομής, με δημιουργία μίας περιπατητικής γραμμής στην πλευρά ενός δρόμου που διέρχονται οχήματα (με ταχύτητα μέχρι 20 km/h).
- Η βελτίωση της ενημερωτικής και προειδοποιητικής σηματοδότησης, με αύξηση του αριθμού των πινακίδων και των διαστάσεών τους.
- Η βελτίωση της πρόσβασης στα κτίρια, με σηματοδότηση ράμπας πρόσβασης για ΑμεΑ.
- Η βελτίωση της προσβασιμότητας στους προσφερόμενους τρόπους ενημέρωσης (πχ. Οθόνες πληροφοριών, χάρτες, πίνακες πληροφοριών ή μοντέλα τοποθεσίας σε συστήματα αφής κτλ.)
- Η καθιέρωση στάσεων λεωφορείων για βελτίωση της συνδεσιμότητας της Διαδρομής
- Η αντικατάσταση λεωφορείων από νέα λιγότερο ρυπογόνα και προσβάσιμα για ΑμεΑ.
Πού εφαρμόζεται;
Η Διαδρομή “Dry Stone Route GR 221” απευθύνεται σε όλους τους επισκέπτες ανεξαιρέτως και ιδιαίτερα στους λάτρεις της πεζοπορίας και των δραστηριοτήτων υπαίθρου.
Πότε εφαρμόστηκε;
Το 2004 καταρτίστηκε το Χωρικό Σχέδιο της Μαγιόρκας, το οποίο ανάμεσα σε άλλα περιλάμβανε τη δημιουργία της πεζοπορικής διαδρομής “Dry Stone Route GR 221”.
Αποτελέσματα
Σήμερα, οι δραστηριότητες πεζοπορίας και οι επισκέψεις στο “Dry Stone Route GR 221” έχουν αυξηθεί κατακόρυφα, καθιστώντας το ένα από τα κύρια αξιοθέατα για τους επισκέπτες που έρχονται στη Μαγιόρκα την άνοιξη και το φθινόπωρο. Εκείνη την εποχή, οι παραλίες δεν είναι πλέον το κύριο αξιοθέατο, αλλά τα αγροτικά, τα παράκτια και τα ορεινά τοπία, η τοπική κουλτούρα και η γαστρονομία.
Πληροφορίες
Το Τμήμα Περιβάλλοντος, Υπαίθρου και Αθλητισμού του Συμβουλίου της Μαγιόρκας είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση του φυσικού και διαμορφωμένου περιβάλλοντος του νησιού. Τα δημόσια μονοπάτια, οι πεζοπορικές διαδρομές, τα καταφύγια, τα φυσικά πάρκα και η θαλάσσια κληρονομιά του νησιού είναι υπό την επίβλεψη του Τμήματος.
Στο πλαίσιο διαχείρισης του δικτύου μονοπατιών, το Συμβούλιο της Μαγιόρκας έχει συμμετάσχει σε πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα διασυνοριακής συνεργασίας για την ανάπτυξη νέων δράσεων, όπως το ευρωπαϊκό έργο DESTI-SMART, το οποίο συμπεριλάμβανε δράσεις που αφορούσαν τη Διαδρομή “Dry Stone Route GR 221” και σχετίζονταν με την καθολική προσβασιμότητα, την κινητικότητα και τις υπεύθυνες μεταφορές, σύμφωνα με τις πολιτικές βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
Στο πλαίσιο του έργου το Συμβούλιο, σε συνεργασία με το Τμήμα Προσβασιμότητας και Προαγωγής Δικαιωμάτων στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Υποθέσεων της Μαγιόρκα, υλοποίησαν δράσεις για την εξασφάλιση και προώθηση προσβάσιμων πεζοπορικών δραστηριοτήτων σε φυσικές και ορεινές περιοχές σε ΑμεΑ.
Επιπλέον, στο πλαίσιο της ανάγκης να διαφυλαχθεί και να εκτιμηθεί η κληρονομιά της ξερολιθιάς, δημιουργήθηκε το 2018 μια μη κερδοσκοπική ένωση, από Ευρωπαίους εταίρους (Κύπρος, Ισπανία, Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο), με σκοπό να δημιουργηθεί μια πολιτιστική διαδρομή σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την προώθηση των ξερολιθικών αγροτικών τοπίων και να ενταχθεί στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Η διεθνής ένωση “European Dry Stone Network” και το έργο “European Dry Stone Heritage Route” βασίζεται στην ιδέα ότι το να περπατάς μέσα σε ξερολιθινά τοπία, να τα βιώνεις και να νιώθεις μέρος τους, είναι το κλειδί για τη διατήρησή τους. Η ένωση επιδιώκει να προωθήσει ξεναγήσεις ανακάλυψης, δραστηριότητες για παιδιά και νέους, εκπαίδευση, ανταλλαγές μεταξύ κατασκευαστών ξερολιθιάς, ερευνητικές δραστηριότητες, καθώς και τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών ως ζωντανό μέρος της κληρονομιάς.
Επίσημο site του Dry Stone Route GR 221: https://caminsdepedra.conselldemallorca.es/ruta-pedra-en-sec-gr-221
