Τίτλος – επωνυμία
Το Γαστρονομικό Γεύμα των Γάλλων
Πεδίο εφαρμογής / τομέας / κλάδος
Προστασία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και γαστρονομία
Χώρα / Περιοχή
Γαλλία
Γιατί είναι καλή πρακτική;
Το ¨Γαστρονομικό Γεύμα των Γάλλων¨ (ΓΓΓ) αποτελεί μία σημαντική πρωτοβουλία του Υπουργείου Πολιτισμού και Επικοινωνιών της Γαλλίας, για τη διάδοση και προστασίας της γαστρονομικής παράδοσης της χώρας. Το γαλλικό κράτος, βασιζόμενο στην δημοφιλή γαλλική γαστρονομική κουλτούρα και στις ήδη υπάρχουσες γαστρονομικές πρωτοβουλίες που υλοποιούνται στη χώρα, προετοίμασε και υπέβαλε μία πρόταση για ένταξη στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, η οποία όχι μόνο προβάλλει αυτή την παράδοση, αλλά δημιουργεί ένα ακόμη πιο ισχυρό και αυθεντικό τουριστικό προϊόν, το οποίο μαθαίνεται, υποστηρίζεται και προβάλλεται από όλη την κοινότητα, φέροντας μακροπρόθεσμα οφέλη σε αυτήν.
Πώς εφαρμόζεται;
Η Γαλλική Αποστολή για την Πολιτιστική Κληρονομιά και τα Τρόφιμα (ΓΑΠΚΤ), με την υποστήριξη του γαλλικού κράτους, το 2010 υπέβαλε φάκελο υποψηφιότητας προκειμένου το ΓΓΓ να ενταχθεί στην λίστα των στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO.
Όλα ξεκίνησαν όταν το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ιστορίας και Πολιτισμού Τροφίμων (ΕΙΙΠΤ), μια ένωση που συγκεντρώνει εκατοντάδες μέλη στη Γαλλία, ξεκίνησε μία προσπάθεια εγγραφής διαφόρων εκφράσεων και πρακτικών διατροφικής κληρονομιάς των Γάλλων στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΙΙΠΤ επεδίωξε να συμβουλευτεί την γαλλική κοινότητα σχετικά με την υποστήριξή της σε μία τέτοια πρωτοβουλία και αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας ήταν μια πολύ ευρεία εκδήλωση υποστήριξης και δέσμευσης, ενθαρρύνοντας το Ινστιτούτο να δημοσιοποιήσει τη διαδικασία υποψηφιότητας μιας κοινωνικής πρακτικής που αγαπούν όλοι οι Γάλλοι και εκφράζει την κοινή τους ταυτότητα: το γαστρονομικό γεύμα.
Μετά την ισχυρή υποστήριξη της κοινότητας, ιδρύθηκε από την ΕΙΙΠΤ ο μη κερδοσκοποικός οργανισμός “Γαλλική Αποστολή για την Πολιτιστική Κληρονομιά και τα Τρόφιμα”, η οποία με την υποστήριξη του γαλλικού κράτους, ετοίμασαν τον σχετικό φάκελο υποψηφιότητας. Η διαδικασία συνοδεύτηκε από την υλοποίηση συμμετοχικών ενημερωτικών συναντήσεων και συζητήσεων σε όλη τη χώρα, από εκπροσώπους της κοινότητας, συμβάλλοντας στη συλλογή των πληροφοριών που απαιτούνταν για τη σύνταξη ενός συνεκτικού σχεδίου μέτρων για τη διαφύλαξη του γαστρονομικού γεύματος και των τελετουργιών του.
Ο γαλλικός λαός και οι εκπρόσωποί του συμμετείχαν στενά και διαρκώς σε κάθε στάδιο της προετοιμασίας του φακέλου υποψηφιοτήτων. Συγκατάθεση για την υποβολή της πρότασης έδωσαν αντιπροσωπευτικοί φορείς του γαλλικού κράτους, σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο της χώρας (πχ. το Υπουργείο Πολιτισμού και Επικοινωνίας, η Ένωση Γαλλικών Περιφερειών, η Συνέλευση των Γαλλικών Διαμερισμάτων, η Ένωση Δημάρχων Γαλλίας, η Ένωση Δημάρχων Πόλεων στη Γαλλία κτλ.), καθώς και σωματεία και σύλλογοι που λειτουργούν με σκοπό να κρατήσουν ζωντανό το γαστρονομικό γεύμα, τις τελετουργίες και τις αξίες του.
Από την ανωτέρω συμμετοχή και όλη την σχετική έρευνα που υλοποιήθηκε αναδύθηκε η κεντρική ιδέα για το ΓΓΓ. Σύμφωνα με αυτή, το γαστρονομικό γεύμα των Γάλλων είναι μια συνηθισμένη κοινωνική πρακτική για τον εορτασμό σημαντικών στιγμών στη ζωή ατόμων και ομάδων, όπως γεννήσεις, γάμοι, γενέθλια, επέτειοι, επιτεύγματα και επανασυνδέσεις. Είναι ένα εορταστικό γεύμα που φέρνει κοντά τους ανθρώπους και παράλληλα δίνει την ευκαιρία να απολαύσουν την τέχνη του καλού φαγητού και του ποτού. Αυτή η πολύ δημοφιλής πρακτική, με την οποία όλοι οι Γάλλοι είναι εξοικειωμένοι, άκμασε στη Γαλλία εδώ και αιώνες, μεταλλάσσεται και συνεχίζει να μεταδίδεται.
Αυτή η κοινωνική πρακτική συνδέεται με ένα κοινό όραμα, αυτό της καλής διατροφής και δεν συνδέεται απαραίτητα με συγκεκριμένα πιάτα. Η ομοιογένειά της σε ολόκληρη την κοινότητα πηγάζει κυρίως από το νόημα που προσδίδει, δηλαδή τη συντροφικότητα, την εκτίμηση των άλλων, την απόλαυση της γεύσης, την ισορροπία μεταξύ των ανθρώπων και των προϊόντων της φύσης, καθώς και από συγκεκριμένες τελετές που ακολουθεί, συμπεριλαμβανομένης της αναζήτησης καλών προϊόντων, την ποικιλία συνταγών, τη μαγειρική τεχνογνωσία, το στρώσιμο ενός όμορφου τραπεζιού, τον συνδυασμό φαγητού και κρασιού, τη συζήτηση για τα πιάτα.
Σύμφωνα με την πρόταση, το γαστρονομικό γεύμα φέρνει πιο κοντά τα μέλη της οικογένειας και τους φίλους και, γενικότερα, ενισχύει τους κοινωνικούς δεσμούς. Αποτελεί σημαντικό σημείο αναφοράς για την ταυτότητα και γεννά αισθήματα ανήκειν και συνέχειας.
Σήμερα, το ΓΓΓ έχει βιώσιμη υπόσταση στη Γαλλία, καθώς η γαλλική γαστρονομία υποστηρίζεται από διάφορες πρωτοβουλίες, οι οποίες μπορούν πλέον να ευθυγραμμιστούν με αυτή του ΓΓΓ. Τα ακόλουθα είναι παραδείγματα τέτοιων πρωτοβουλιών:
α) Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, ήδη στη Γαλλία άρχισε να γίνεται απογραφή της κληρονομιάς που σχετίζεται με τα τοπικά προϊόντα και την παραδοσιακή τεχνογνωσία, με αποτέλεσμα τη σύνταξη και τη δημοσίευση της ¨Απογραφής της γαλλικής γαστρονομικής κληρονομιάς¨.
β) Από το 2000, αναπτύχθηκαν σημαντικές πρωτοβουλίες στον τομέα της εκπαίδευσης και της επιστημονικής έρευνας, οι οποίες παράγουν ευρύτερη γνώση της κοινωνικής πρακτικής, της ιστορίας και των αναπαραστάσεων του γαστρονομικού γεύματος.
γ) Η ευαισθητοποίηση των παιδιών έχει πραγματοποιηθεί μέσω της ετήσιας διοργάνωσης της «Εβδομάδας Γεύσης», κατά την οποία τα παιδιά μαθαίνουν για τον συνδυασμό γεύσεων, την απόλαυση της γεύσης και την επιλογή του σωστού προϊόντος.
δ) Η υποστήριξη από το κράτος των δράσεων της ΓΑΠΚΤ, η οποία αναπτύσσει δράσεις έρευνας των γαστρονομικών παραδόσεων και της κληρονομιάς.
ε) Οι γαλλικές τοπικές αρχές οργανώνουν τακτικά γαστρονομικά γεύματα για να γιορτάσουν σημαντικές στιγμές μελών συγκεκριμένων ομάδων, όπως ένα ετήσιο γεύμα για ηλικιωμένους προς τιμήν των ηλικιωμένων ή γεύμα για τα γενέθλια του γηραιότερου σε ένα χωριό. Στη Γαλλία, όλες οι δημοφιλείς και εορταστικές εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο, συνοδεύονται συστηματικά από ένα γαστρονομικό γεύμα που συγκεντρώνει όλους τους διοργανωτές και τους συμμετέχοντες.
στ) Πολλά μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένου του τύπου, του ραδιοφώνου, της τηλεόρασης, των ιστολογίων, των φόρουμ και των ιστοσελίδων του Διαδικτύου, εξερευνούν το γαστρονομικό γεύμα στο ιστορικό, κοινωνικό και πολιτιστικό του πλαίσιο. Συμβάλλουν στη μετάδοση των τελετουργιών του και δείχνουν, μέσω του ενδιαφέροντος που προκαλούν, την προσκόλληση των Γάλλων σε αυτό το στοιχείο της κληρονομιάς τους.
Ωστόσο, προκειμένου να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ΓΓΓ και να μεταδοθεί η γαστρονομική γεύση και παράδοση στις μελλοντικές γενιές, προτάθηκαν στον φάκελο υποψηφιότητας νέα μέτρα τα οποία επικεντρώθηκαν στην επίσημη μετάδοση μέσω της εκπαίδευσης, της έρευνας, της ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των περισσότερων δυνατών ανθρώπων και της ενίσχυσης του διαπολιτισμικού διαλόγου μέσω της διεθνούς συνεργασίας. Τα μέτρα που προτάθηκαν ήταν τα εξής:
1. Μετάδοση γνώσης μέσω της εκπαίδευσης
Μέσω του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και στα κοινοτικά κέντρα που παρέχουν δραστηριότητες μετά το σχολείο, προτάθηκε η δημιουργία προγραμμάτων με τη συμμετοχή των οικογενειών, τα λεγόμενα «εργαστήρια ανακάλυψης» που έχουν ως στόχο την ανακάλυψη της παράδοσης του γαστρονομικού γεύματος. Μέσα από την προετοιμασία και κατανάλωση γευμάτων σε τακτική βάση στα δημοτικά σχολεία, επιδιώκεται η επαφή των μαθητών, με τους δασκάλους, το βοηθητικό προσωπικό και τους γονείς, η ενίσχυση της συντροφικότητας, η απόλαυση της γεύσης και η μάθηση των τελετών του γαστρονομικού γεύματος, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής των σωστών προϊόντων, της χρήσης της μεγάλης ποικιλίας συνταγών και το στήσιμο ενός όμορφου τραπεζιού. Στην περίπτωση των κοινοτικών κέντρων, ενισχύεται αυτή η μετάδοση γνώσης από ηλικιωμένους.
2. Ανάπτυξη τεκμηρίωσης και έρευνας
Στο πλαίσιο ανάπτυξης της έρευνας γύρω από το ΓΓΓ, το γαλλικό κράτος προχώρησε σε απογραφή και συγκέντρωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως καταγραφή δράσεων και τεχνογνωσίας, εορταστικών γιορτών, προφορικών εκφράσεων όπως παροιμίες και τραγούδια, παραστάσεις στη λογοτεχνία και εικόνες, καθώς και αντικείμενα. Τέτοια έγγραφα, από τα αρχεία οικογενειών, εταιρειών και μέσων ενημέρωσης προτάθηκε να συγκεντρωθούν σε ένα ψηφιακό αποθετήριο, ενισχύοντας την προβολή και τη μετάδοση των πρακτικών και των τελετουργιών που συνθέτουν το γαστρονομικό γεύμα.
Επιπλέον το κράτος, επιθυμώντας να ενθαρρύνει την έρευνα για το γαστρονομικό γεύμα και το κοινωνικο-πολιτιστικό του πλαίσιο, πρότεινε στον φάκελο την ίδρυση, σε συμφωνία με το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας, μιας “Μικτής Ερευνητικής Μονάδας για τα Τρόφιμα και τη Γαστρονομική Κληρονομιά και τους Πολιτισμούς”, της οποίας ο κύριος σκοπός θα είναι η μελέτη του γαστρονομικού γεύματος. Αυτή η ερευνητική μονάδα προτάθηκε να βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο πανεπιστήμιο της Γαλλίας, το οποίο έχει επιδιώξει πολλά σχετικά έργα και να έχει παραρτήματα σε άλλα πανεπιστήμια της χώρας προκειμένου να δημιουργηθεί ένα εθνικό δίκτυο. Η ομάδα των καθηγητών και των ερευνητών προτάθηκε να απαρτίζεται από ειδικούς σε διάφορους κλάδους των ανθρωπίνων και κοινωνικών επιστημών, ενώ παράλληλα, προτάθηκε η δημιουργία μιας έδρας και ενός δικτύου της UNESCO για την κληρονομιά και τις πρακτικές τροφίμων, που θα συνδέει πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο, για την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας.
3. Ευαισθητοποίηση και ενημέρωση
Στο πλαίσιο της ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, το γαλλικό κράτος σε συνεργασία με όλους τους ενδιαφερόμενους ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς και κυρίως με τις τοπικές αρχές, πρότεινε στον φάκελο να εξεταστεί η δημιουργία μιας πολυεπιστημονικής πολιτιστικής εγκατάστασης εθνικής και διεθνούς εμβέλειας που θα συμβάλει στην ευαισθητοποίηση του κοινού για την ιστορία, τις λειτουργίες και τις αξίες του γεύματος, καθώς και των πειραματισμών του στη Γαλλία και τον κόσμο. Αυτή η πολιτιστική εγκατάσταση θα μπορούσε να είναι ένας χώρος διαβίωσης που, μέσω εκπαιδευτικών, καλλιτεχνικών και άλλων δραστηριοτήτων όπως εργαστήρια, εκδοτική παραγωγή, εκθέσεις, συναντήσεις και συζητήσεις, προωθεί την καλύτερη κατανόηση της πολιτιστικής και κοινωνικής πρακτικής του γαστρονομικού γεύματος των Γάλλων, των τελετουργιών του και, ευρύτερα, των παραδοσιακών φαγητών των κοινοτήτων σε όλο τον κόσμο.
Επίσης, για την ενίσχυση της ενσωμάτωσης του στοιχείου στον τομέα του πολιτισμού προτάθηκε, οι μεγάλες εθνικές πολιτιστικές εκδηλώσεις να περιλαμβάνουν ένα γαστρονομικό γεύμα στο περιεχόμενο τους. Στο πλαίσιο αυτό, το γαλλικό κράτος σκοπεύει να επεκτείνει τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Κληρονομιάς, μια δημοφιλή ετήσια εκδήλωση.
Επιπλέον, στον φάκελο υποψηφιότητας προβλέπονταν η ανάπτυξη και μετάδοση τηλεοπτικού προγράμματος για την ευαισθητοποίηση του κοινού.
4. Σύσταση ειδικού φορέα για την παρακολούθηση των μέτρων διασφάλισης
Προτάθηκε η λειτουργία της ΓΑΠΚΤ, ως φορέας διασφάλισης της παρακολούθησης των ανωτέρω μέτρων, ενημερώνοντας την κρατική αρχή για οποιαδήποτε πιθανή απειλή παρεκκλίνουσας χρήσης της εγγραφής του ΓΓΓ στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της UNESCO.
5. Ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας
Στο πλαίσιο αυτού του μέτρου επιδιώκεται η μετάδοση της τεχνογνωσίας, της τεκμηρίωσης και της γνώσης από το γαλλικό κράτος και η ενεργή συμμετοχή στην προώθηση κοινωνικών πρακτικών και τελετουργικών γευμάτων ως σημαντικές εκδηλώσεις της πολιτιστικής ποικιλομορφίας.
Πού εφαρμόζεται;
Το ΓΓΓ είναι μία πρωτοβουλία που επιδιώκει την ενεργή συμμετοχή της γαλλικής κοινότητας στην προώθηση της γαστρονομίας της (κάτοικοι, επιχειρηματίες, φορείς και οργανισμοί), ενώ τα αποτελέσματα της εφαρμογής της απευθύνονται στους επισκέπτες της χώρας που επιθυμούν να γνωρίσουν την αυθεντική γαλλική γαστρονομία, τα τρόφιμα και τα ποτά της.
Πότε εφαρμόστηκε;
Η υποβολή της πρότασης του ΓΓΓ για την ένταξή της στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO πραγματοποιήθηκε το 2010.
Αποτελέσματα
Τα αποτελέσματα αυτής της πρωτοβουλίας είναι πολλαπλά και ενδεικτικά αναφέρονται τα παρακάτω:
- Προβολή της ταυτότητας και της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς της Γαλλίας.
- Προώθηση της γαλλικής πολιτιστικής ποικιλομορφίας μέσα από την γαστρονομία.
- Τόνωση της υπερηφάνειας της γαλλικής κοινότητας.
- Τόνωση της τοπικής αγροτικής παραγωγής.
- Περαιτέρω οικονομικά οφέλη για τους επιχειρηματίες της χώρας.
- Κατανόηση και σεβασμός της πολυμορφίας των κοινοτήτων, των πολιτισμών και των λαών.
Πληροφορίες
Σε έρευνα το 2009 για τις διατροφικές συνήθειες των Γάλλων, οι Γάλλοι έδειξαν το έντονο ενδιαφέρον τους στο γαστρονομικό γεύμα και την επιθυμία τους να διατηρήσουν και να μεταδώσουν αυτή τη ζωντανή κληρονομιά. Το 95,2% εξ αυτών θεωρεί ότι το γαστρονομικό γεύμα αποτελεί μέρος της κληρονομιάς και της ταυτότητά τους και το 98,7% αναφέρει ότι πρέπει να διαφυλαχθεί και να παραδοθεί στις μελλοντικές γενιές. Μάλιστα, πολλοί από αυτούς εξέφρασαν την επιθυμία τους να συμμετάσχουν στην εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων του φακέλου.
Η επίσημη ιστοσελίδα για το Γαστρονομικό Γεύμα των Γάλλων είναι:
https://ich.unesco.org/en/RL/gastronomic-meal-of-the-french-00437
