Η Μονή Γουβερνέτου βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του ακρωτηρίου Μελέχα σε υψόμετρο 260 μ. Για να πάμε από τα Χανιά ακολουθούμε τον δρόμο μέχρι τη Μονή Αγ. Τριάδας (16,5 χλμ) και από κει συνεχίζουμε σε ένα χωματόδρομο περίπου 4 χλμ προς το βορρά, ώσπου συναντάμε τη Μονή σ' ένα τοπίο κατάφυτο από σχίνους, θυμάρια, αγριελιές και χαρουπιές.
Πρόκειται για ένα από τα πιο παλιά μοναστήρια του Ακρωτηρίου που πρόσφερε πολλά στους απελευθερωτικούς αγώνες.
Δυστυχώς δεν σώζεται το υλικό που σχετίζεται με την ίδρυση της, γνωρίζουμε όμως ότι εδώ υπηρέτησαν ονομαστοί ηγούμενοι που την έκαναν ν' ακμάσει στα χρόνια της Ενετοκρατίας και να γίνει ένα από τα πιο πλούσια μοναστήρια της Κρήτης με πολλούς μοναχούς, εισοδήματα και περιουσίες.
Ο φρουριακός της περίβολος έχει σχήμα παραλληλόγραμμου και στις γωνίες ορθώνονται τέσσερις τετράγωνοι πύργοι. Γύρω-γύρω είναι χτισμένα 50 κελιά, κάποια θολωτά. Στη μέση του περιβόλου βρίσκεται ο θολοσκεπής ναός με τα ωραία βενετσιάνικα γλυπτά και τα δύο παρεκκλήσια του.
Ο ναός είναι αφιερωμένος στα Εισόδια της Θεοτόκου και γι’αυτό αποκαλείται επίσης «Κυρία των Αγγέλων», αλλά η μονή είναι επίσης γνωστή και λόγω ενός τοπικού αγίου, του Ιωάννου του Ερημίτη.
Κατά την επίσκεψη μας έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε δύο ενδιαφέροντα χριστιανικά μνημεία της περιοχής. Ένα πετρώδες κατηφορικό μονοπάτι μας οδηγεί στο σπήλαιο της Αρκουδιώτισσας, το οποίο πήρε τ' όνομα του από τον σταλαγμίτη με το χαρακτηριστικό σχήμα αρκούδας που βρίσκεται δίπλα σε μια πηγή. Σε μικρή απόσταση από κει, μέσα σε ένα άγριο και μεγαλόπρεπο φαράγγι που ονομάζεται Αυλάκι, βρίσκεται κρυμμένη η μονή του Αγ. Ιωάννη του Ερημίτη ή Ξένου, περισσότερο γνωστή με το όνομα «Καθολικό». Η μικρή εκκλησία είναι λαξευμένη στο βράχο και μόνο η δυτική της πρόσοψη είναι χτισμένη με τοιχοποιία. Μια γέφυρα που περνάει πάνω από το φαράγγι, ενώνει την εκκλησία με την απέναντι πλαγιά και λειτουργεί ως περίβολος των κελιών. Στην απέναντι πλαγιά υπάρχουν σκήτες, όπου πιστεύεται ότι ασκήτευαν αναχωρητές τα πρώτα χριστιανικά χρόνια.
Το Καθολικό ερημώθηκε όταν πέθαναν οι περισσότεροι καλόγεροι και όσοι έμειναν, σύμφωνα με την πειστικότερη εκδοχή, έφυγαν και έχτισαν τη μονή της Κυρίας των Αγγέλων.
Το Γουβερνέτο ιδρύθηκε πάντως μετά τον 11ο αι. και καταστράφηκε από πυρκαγιά πριν το 1765. Στην επανάσταση του 1821, γράφτηκε η πιο αιματηρή σελίδα της ιστορίας του: οι Τούρκοι έσφαξαν τους καλόγερους και λεηλάτησαν τη μονή.
Αυτός είναι και ο λόγος που δεν έχει πολύτιμα κειμήλια ή λείψανα. Υπάρχουν μόνο τρεις θήκες αγίων λειψάνων, τμήμα της κάρας του Αγ. Ιωάννου του Ξένου ή Ερημίτου και χρυσοκέντητο Ωμοφόριο με μαργαριτάρια του 10ου αι. Η μονή κρίθηκε διατηρητέα με απόφαση της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου του 1900.
