Η οροσειρά των Αστερουσίων είναι η νοτιότερη οροσειρά της Ελλάδας. Αναπτύσσεται κατά μήκος των νοτίων παραλίων του νομού Ηρακλείου, ανάμεσα στην πεδιάδα της Μεσσαράς και το Λιβυκό πέλαγος.
Ψηλότερη κορυφή είναι ο Κόφινας με υψόμετρο μόλις 1231 μ.. Άλλες κορυφές είναι η Μαδάρα (1132 μ.), ο Χούσακας (629 μ.), ο Βόλακας, η Σφεντυλιά, η Βίγλα, ο Σπασμένος, οι Λάκκοι, το Καλαμάκι κ.ά. Αν και η οροσειρά δεν παρουσιάζει πολύ μεγάλα υψόμετρα, εντούτοις χαρακτηρίζεται τόσο στα βόρεια όσο και στα νότια από τις πολύ απότομες πλαγιές με δραματική μεταβολή του υψομέτρου. Στα νότια, οι απότομες πλαγιές φτάνουν ως τη θάλασσα, ενίοτε χωρίς καν τον σχηματισμό ακτών. Στις ανατολικές και δυτικές της παρυφές ωστόσο, η οροσειρά των Αστερουσίων παρουσιάζει πιο ήπιες κλίσεις.
Γεωμορφολογικά, τα Αστερούσια όρη διαφοροποιούνται από τους άλλους ορεινούς όγκους της Κρήτης. Πρόκειται για απογυμνωμένες, βραχώδεις ημιορεινές εκτάσεις καλυμμένες με φρύγανα και άλλα ποώδη κυρίως φυτά που αντέχουν στη ζέστη και την ξηρασία.
Παρόλα αυτά, αν και τα βουνά των Αστερουσίων μοιάζουν γυμνά, στην πραγματικότητα σφύζουν από ζωή καθώς εδώ υπάρχουν διάφορα μικροσυστήματα και έχουν το βασίλειο τους πολλά αρπακτικά και όρνια. Ανάμεσα τους ο υπό εξαφάνιση γυπαετός Gypaetus Barbatus ή «Κοκκαλάς» (για τη συνήθεια του να πετάει από ψηλά τα κόκκαλα των ζώων που έχει μόλις καταβροχθίσει), ο χρυσαετός Aquila Chrysaetos, ο σπιζαετός, o πετρίτης, ο μαυροπετρίτης. Εδώ ζει και το ενδημικό σαλιγκάρι Albinaria Terebra.
Τα Αστερούσια πήραν τo όνομα τους από τον αρχαίο τοπικό βασιλιά Αστερίωνα, ο οποίος σύμφωνα με τη μυθολογία παντρεύτηκε την Ευρώπη κατόπιν εντολής του εραστή της, του Δία. Τα βουνά εκτός από οικολογική έχουν και αρχαιολογική σπουδαιότητα, και γι’αυτούς τους λόγους έχουν ενταχθεί στο Natura 2000.
Στον Κόφινα άλλωστε, την υψηλότερη κορυφή τους, υπήρχε μινωικό ιερό κορυφής. Η θρησκευτική λατρεία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα στο εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι εδώ επιβιώνει μια αρχαία τελετουργία δεντρολατρείας που αφορά στις τρεις «Μηλίτσες» του Κόφινα.
Οι μικροί κόκκινοι καρποί τους θεωρούνται ακόμα και σήμερα από τους ντόπιους θαυματουργοί και ευλογούνται κατά τη γιορτή του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου). Επίσης στον Λέντα (αρχαίος Λεβήν) υπήρχε φημισμένο Ασκληπιείο.
Ίσως τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία των Αστερουσίων είναι τα σπήλαια και τα φαράγγια. Φαράγγια όπως το Αγιοφάραγγο, το Μάρτσαλο, η Τρυπητή, βρίσκουν την έξοδο τους στο Λιβυκό πέλαγος, καταλήγοντας σε εντυπωσιακές παραλίες. Από την άλλη τα σπήλαια των Αστερουσίων, τα πρώτα χρόνια του χριστιανισμού φιλοξένησαν πολλούς ερημίτες και ασκητές, σε ένα τοπίο που εξάλλου είναι από μόνο του ασκητικό.
Τα Αστερούσια είναι αγαπημένος προορισμός για τους λάτρεις της αναρρίχησης. Υπάρχει πίστα αναρρίχησης στα Καπετανιανά αλλά και μέσα στο Αγιοφάραγγο.
Σημαντικά είναι επίσης τα μοναστήρια των Αστερουσίων: η μονή Οδηγήτριας, η μονή Κουδουμά, η μονή Απεζανών αλλά και το μοναστήρι του Αγίου Νικήτα κοντά στο οποίο βρίσκεται ένα μικρό φοινικόδασος με τους ενδημικούς φοίνικες του Θεόφραστου.
Σε ό,τι αφορά τους οικισμούς, τα Καπετανιανά δυτικά του Κόφινα, με την θέα από ψηλά στο Λιβυκό και τα ανακαινισμένα παραδοσιακά σπίτια, και η Εθιά, νοτιανατολικά του Ροτασίου, με την χαρακτηριστική κρητική αρχιτεκτονική, είναι από τους πιο γραφικούς των Αστερουσίων.
