Το Καρφί είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός Μινωικός οικισμός στα ανατολικά του διάσελου της Αμπέλου (Σελί). Ο οικισμός χτίστηκε στην ανατολική πλευρά της κορυφής Καρφί και καταλάμβανε όλη την επίπεδη έκταση μεταξύ των κορυφών Μικρή και Μεγάλη Κoπράνα και σύμφωνα με τους ερευνητές αριθμούσε περί τις 3500 κατοίκους.
Η ονομασία του, Καρφί, είναι συμβατική και του δόθηκε μεταγενέστερα μια και δεν διασώθηκε το αρχαίο όνομά του.
Ο οικισμός φαίνεται να δημιουργήθηκε όταν οι Μινωίτες οι οποίοι κατατρέχονταν από τα Δωρικά φύλα που εισέβαλλαν στο νησί αποσύρθηκαν στα ορεινά. Ιδρύθηκε γύρω στα 1100 π.Χ. ενώ στον ίδιο χώρο προϋπήρχε ιερό κορυφής.
Η αρχαιολογική σημασία του χώρου επισημάνθηκε αρχικά από τον Evans αλλά ο οικισμός ανακαλύφθηκε από τον άγγλο αρχαιολόγο Pendlebury.. Από τα σημαντικότερα ευρήματα του χώρου είναι το ειδώλιο της θεάς με υψωμένα τα χέρια σε στάση προσευχής ή ευλογίας με το σωληνόμορφο κορμό τα ακίνητα κάτω άκρα και το πτηνό στο κεφάλι. Άλλα σπουδαία αντικείμενα δεν βρέθηκαν, πιθανότατα γιατί ο οικισμός δεν καταστράφηκε απότομα, αλλά εγκαταλείφθηκε σταδιακά από τους κατοίκους τους, οι οποίοι πήραν μαζί τους τα υπάρχοντά τους.
Από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του αρχαίου οικισμού είναι η διαμόρφωσή του με τα πλακόστρωτα δρομάκια που θυμίζει πολύ τη σημερινή αρχιτεκτονική των οικισμών της ανατολικής Κρήτης. Η ύδρευση των κατοίκων του αρχαίου οικισμού γινόταν από τη Βιτσιλόβρυση, την «πηγή των αετών» που βρίσκεται σε μικρή απόσταση και η οποία πρέπει τότε να είχε μεγαλύτερη ποσότητα νερού από ό,τι σήμερα.
