Η Μονή Οδηγήτριας βρίσκεται σε απόσταση 70 χλμ. νότια του Ηρακλείου, σε μια ξερή και άγονη περιοχή γεμάτη από βυζαντινά μνημεία.
Είναι ένα από τα παλιότερα και σπουδαιότερα μοναστήρια της Κρήτης η ιστορία του οποίου συνδέεται στενά με την ιστορία των μικρών μοναστηριών και ερημητηρίων της περιοχής.
Είναι φρουριακού τύπου, με ένα μεγάλο οχυρό πύργο μέσα στον περίβολο για να προστατεύει τους μοναχούς από τους πειρατές που έφταναν από τη νότια θάλασσα. Ο πύργος αυτός, σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε αρχικά από τον Νικηφόρο Φωκά το 961 μ.Χ. Όμως ο πύργος που βλέπουμε σήμερα είναι μεταγενέστερος, χτίστηκε στη θέση του πρώτου στα χρόνια της Ενετοκρατίας, διατηρώντας όμως πολλά από τα βυζαντινά στοιχεία του. Χαρακτηριστικά, πάνω από την πύλη του βλέπουμε τμήμα μιας παλιάς οπής που ονομαζόταν "φονιάς" ή καταχύτρα. Μόλις πλησίαζε ο εχθρός οι μοναχοί έριχναν από κει καυτό λάδι ή μολύβι και τον έτρεπαν σε φυγή.
Ο δίκλιτος ναός που βρίσκεται στο κέντρο του περιβόλου είναι αφιερωμένος στην Παναγία και στους Αγίους Αποστόλους. Στο αρχικό κτίσμα έχουν γίνει διαδοχικές προσθήκες και στο εσωτερικό του σώζονται τοιχογραφίες, φορητές εικόνες γνωστών ζωγράφων, το περίτεχνο τέμπλο και σπουδαία ιερά άμφια.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας η μονή υπήρξε έδρα και καταφύγιο των επαναστατών και η ιστορία της συνδέθηκε με τον ήρωα Ξωπατέρα, ένα δυναμικό καλόγερο που πολέμησε μόνος του με ολόκληρη στρατιά Οθωμανών.
Το 1828, ενώ ένας στρατός 3.000 οθωμανών πολιορκούσε τη μονή, εκείνος οχυρώθηκε στον πύργο και όταν τέλειωσαν οι σφαίρες του, κατέβηκε στην αυλή για να πολεμήσει με το σπαθί του. Τελικά οι Τούρκοι τον σκότωσαν, έβαλαν φωτιά στον πύργο και κατέστρεψαν το μοναστήρι, όμως ο ίδιος ο Ξωπατέρας έγινε κάτι σαν τοπικός θρύλος και γράφτηκαν για αυτόν τραγούδια και μαντινάδες.
Το μοναστήρι ήταν κέντρο διάδοσης των καλλιτεχνικών ρευμάτων που έφταναν στην Κρήτη από την Κωνσταντινούπολη.
Θαυμάσιες εικόνες του 15ου αι. από το ζωγράφο Άγγελο, όπως η Ζωοδόχος Πηγή και ο Αγ. Φανούριος δείχνουν την άριστη τεχνική των Κρητών ζωγράφων, ενώ οι τοιχογραφίες των παρεκκλησίων και των κοντινών ναών, που είναι αξιόλογες, προέρχονται από διαφορετικές περιόδους.
Στην Οδηγήτρια ζουν σήμερα δύο καλόγεροι που διατηρούν την παράδοση των μοναχών και των παλιών ασκητών των Αστερουσίων. Το μοναστήρι επίσης διαθέτει ένα μικρό μουσείο με παλιό λιοτρίβι, πέτρινο φούρνο, παλιά αγροτικά εργαλεία, πατητήρι και άλλα ενδιαφέροντα αντικείμενα άλλων εποχών.
