Η Μονή Κουδουμά είναι χτισμένη μέσα σε ένα πευκόδασος μόλις λίγα μέτρα από το κύμα στα νότια παράλια του νομού Ηρακλείου, και συγκεκριμένα νότια της κορυφής του Κόφινα στα Αστερούσια.
Πιθανολογείται ότι υπήρξε τόπος λατρείας ήδη από τον 14ο αιώνα (από τότε χρονολογείται μια τοιχογραφία που σώζεται στο καθολικό της Μονής) που όμως λόγω πειρατικών επιδρομών ή της κατάκτησης του νησιού από τους Τούρκους κάποια στιγμή εγκαταλείφθηκε.
Στα ερείπια της παλιάς μονής επανιδρύθηκε το μοναστήρι που βλέπουμε σήμερα, στα τέλη του 19ου, αιώνα, από τους Κρήτες μοναχούς Ευμένιο και Παρθένιο, το οποίο λειτούργησε εξαρχής ως ανδρικό κοινόβιο. Η μονή είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και γιορτάζει κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου.
Όπως πολλές άλλες μονές της Κρήτης, έτσι και η Μονή Κουδουμά έπαιξε σημαντικό ρόλο στα χρόνια της Κατοχής. Ο ηγούμενος Παρθένιος Χαιρέτης, αφού συνεργάστηκε με τις αντάρτικες ομάδες του Καπετάν Μανώλη Μπαντουβά και του Πετρακογιώργη έγινε στη συνέχεια ο ίδιος αντάρτης και έφυγε με υποβρύχιο για τη Μέση Ανατολή. Γενικά η Μονή έκρυψε και φυγάδευσε πολλούς αντάρτες, ακόμα και γυναίκες ενώ το μετόχι της στον Άγιο Νικόλαο χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο διασύνδεσης των αρχηγών των αντάρτικων ομάδων, και ως κέντρο ανεφοδιασμού.
Και έπειτα η ιστορία της συνδέθηκε με τους Γερμανούς και με άλλο ένα συμβάν ή μάλλον με ένα «θαύμα» της Παναγίας. Το 1942 οι Γερμανοί, που γνώριζαν βέβαια την αντιστασιακή δράση σε αυτά τα νότια παράλια, ήρθαν εδώ για να εγκαταστήσουν φυλάκιο και έδωσαν εντολή εκκένωσης της μονής. Το ίδιο βράδυ που ο ναός εκκενώθηκε, οι Γερμανοί εγκαταστάθηκαν εντός του και μάλιστα, σύμφωνα με τις διηγήσεις των ντόπιων, ένας λοχίας αποφάσισε να κοιμηθεί πάνω στην Αγία Τράπεζα. Ο θρύλος λέει λοιπόν ότι εμφανίστηκε μπροστά του μια γυναίκα, στο πρόσωπο της οποίας αργότερα αναγνώρισε την Παναγία, και τον διέταξε να φύγει από το σπίτι της. Όταν αυτός την αγνόησε εκείνη του έδωσε δύο χαστούκια. Ο Λοχίας έχασε τη φωνή του από το φόβο του και ζήτησε να μεταφερθεί στον Πύργο Μονοφατσίου, στον εκεί Φρούραρχο. Μετά από αυτό το συμβάν η Μονή δεν έγινε φυλάκιο των Γερμανών, οι οποίοι όμως φεύγοντας φρόντισαν να καταστρέψουν τα κελιά ώστε να μη μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους αντάρτες.
Σήμερα το κοινόβιο αποτελείται από τον Ηγούμενο και έξι πατέρες. Τα σημαντικότερα κειμήλια της μονής είναι η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Δεξιοκρατούσας ή Ελεούσας του Κύκκου (που μάλλον αγιογραφήθηκε στην Κύπρο στο ομώνυμο μοναστήρι) και η εικόνα της Υπαπαντής που επίσης θεωρείται θαυματουργή, αφού οι σφαίρες του έντρομου Λοχία που δέχτηκε την οργισμένη επίσκεψη της Παναγίας δεν την διαπέρασαν.
Η παραλία με το ψιλό βότσαλο απλώνεται στα λίγα μέτρα μπροστά στη μονή, το πευκοδάσος αποτελεί από μόνο του μια όαση στον γυμνό τοπίο των Αστερουσίων και για να φτάσει κανείς ως εδώ πρέπει να πάρει τον χωματόδρομο από το χωριό Στέρνες.
Η Μονή Κουδουμά είναι πολύ φιλόξενη στον επισκέπτη και δίνει ακόμα και τη δυνατότητα να μείνει αν θέλει στα κελιά. Για όποιον όμως θέλει να χαρεί την ηρεμία του τόπου, καλύτερα να αποφύγει να έρθει δεκαπενταύγουστο, αφού καταφτάνουν πλήθη πιστών που κατασκηνώνουν εδώ για τον εορτασμό της Παναγίας.
