Παναγία Γκουβερνιώτισσα

Λίγο πριν το χωριό Ποταμιές, πάνω σε πλαγιά κατάφυτη από κυπαρίσσια, ελιές και χαρουπιές, συναντάμε την εγκαταλειμμένη σήμερα μονή της Παναγιάς της Γκουβερνιώτισσας. Η χρονολογία της ίδρυσής της δεν είναι γνωστή, υπήρχε όμως σίγουρα κατά το 14ο αι. όπως μαρτυρούν οι τοιχογραφίες της. Ο σταυροειδής ναός με τρούλο που σήμερα βλέπουμε στο χώρο της, ήταν το καθολικό της και έχει αναστηλωθεί και συντηρηθεί.

Παναγία Γκουβερνιώτισσα

Ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες παλαιολόγειας τεχνοτροπίας (μέσα 14ου αι.) εξαιρετικής ποιότητας, γεγονός που κατατάσσει τη Γκουβερνιώτισσα στα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Κρήτης.

Από το τοιχογραφικό διάκοσμο ξεχωρίζει η αυστηρή μορφή του Παντοκράτορα που κυριαρχεί στον τρούλο και προκαλεί δέος. Εντυπωσιακή είναι επίσης και η ζωηρόχρωμη μορφή της Αγίας Βαρβάρας στη δυτική πλευρά του ναού. Σε άλλα σημεία του απεικονίζονται σκηνές από τη ζωή του Χριστού αλλά και της Θεοτόκου, όπως η Γέννησή του, το Όνειρο του Ιωσήφ, η Ανάσταση του Λαζάρου, η Είσοδος στα Ιεροσόλυμα, η Προδοσία του Ιούδα, Η Άρνηση του Πέτρου, η Σταύρωση, σκηνές από τα Θαύματα του Ιησού, καθώς και άλλες ασυνήθιστες παραστάσεις από τη ζωή του.

Η τοιχογραφίες είναι υψηλού επιπέδου και παρουσιάζουν τεχνοτροπικά καινοτομίες, γεγονός που μαρτυρά την επίδραση νέων καλλιτεχνικών ρευμάτων στη Βυζαντινή Παλαιολόγεια τέχνη, όπως ο ρεαλισμός, η εντονότερη αφηγηματικότητα στις σκηνές κλπ. οι οποίες συνδέουν την εικονογράφηση του μνημείου με τη Μακεδονική Σχολή.

Στο ναό υπήρχαν και αξιόλογα δείγματα φορητών εικόνων οι οποίες εκτίθενται σήμερα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης.