Παναγιά Κερά

Πάνω στον δρόμο από Α. Νικόλαο για Κριτσά, 1 χλμ. πριν το χωριό, συναντάμε τον ναό της Παναγιάς της Κεράς. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά βυζαντινά μνημεία του νησιού της Κρήτης, αφού είναι κατάγραφος με βυζαντινές τοιχογραφίες. 

Παναγιά Κερά

Ο ναός είναι τρίκλιτος, καμαροσκέπαστος με τρούλο και κατασκευάστηκε σταδιακά. Το κεντρικό κλίτος είναι αφιερωμένο στην Θεοτόκο και είναι το αρχαιότερο (13ος αι.) ενώ τα δύο πλευρικά κλίτη χτίστηκαν αργότερα (14ος αι.) και είναι αφιερωμένα στους Αγίους Άννα και Αντώνιο.

Οι τοιχογραφίες που κοσμούν και τα τρία κλίτη του ναού είναι καλά διατηρημένες και αντιπροσωπευτικές των διάφορων ρευμάτων της εκκλησιαστικής ζωγραφικής του 13ου, 14ου & 15ου αιώνα.

Στο κεντρικό κλίτος σώζονται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Το παλαιότερο σώζεται αποσπασματικά κυρίως στο ιερό και στα τύμπανα που υποβαστάζουν το τρούλο, χρονολογείται στο 13ο αιώνα και το διακρίνει η γραμμική απόδοση των μορφών. Στις αρχές του 14ου αιώνα φαίνεται πως ο ναός μετασκευάστηκε μετά από κάποια καταστροφή και προστέθηκαν ογκώδεις αντηρίδες, τρεις στη βορεινή και τρεις στη νότια πλευρά του, οι οποίες υποβαστάζουν τον τρούλο.

Στη περίοδο αυτή χρονολογείται το δεύτερο στρώμα τοιχογραφιών του κεντρικού κλίτους. Στον τρούλο του ναού, κατά τα βυζαντινά πρότυπα, απεικονίζεται ο ουράνιος θόλος και οι μορφές τεσσάρων αγγέλων ενώ πιο χαμηλά εικονίζονται οι Προφήτες και οι Ευαγγελιστές. Άλλες συνθέσεις που ξεχωρίζουν είναι η Σταύρωση του Χριστού, με εικόνες από την τιμωρία των κολασμένων πιο χαμηλά στο δυτικό τοίχο και οι ολόσωμες και αυστηρές μορφές του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης.

Παναγιά Κερά

Στο νότιο κλίτος, που είναι αφιερωμένο στην Αγία Άννα, οι τοιχογραφίες χρονολογούνται στο 14ο αι. και ανήκουν στο ρεύμα της Παλαιολόγειας Αναγέννησης. Οι μορφές αποδίδονται με τρόπο πιο ρεαλιστικό και εκφραστικό και κυριαρχούν οι εικόνες από τη ζωή της Αγίας Άννας και της Παναγίας. Στο βόρειο κλίτος κυριαρχεί η μεγάλη σύνθεση της Δευτέρας Παρουσίας ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει η απεικόνιση της οικογένειας του κτήτορα των τοιχογραφιών Γεώργιου Μαζηζάνη με τις χαρακτηριστικές ενδυμασίες της εποχής.

Το πλήθος και οι διαφορετικές τεχνοτροπίες που έχουν χρησιμοποιηθεί για την αγιογράφηση του ναού τον καθιστούν ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Κρήτης.