Στο 3ο χλμ. του δρόμου Χανίων-Σούδας συναντούμε τη διακλάδωση που οδηγεί στη Μονή Χρυσοπηγής. Η μονή είναι αφιερωμένη στην Παναγία τη Ζωοδόχο Πηγή και σήμερα είναι μονή Καλογραιών αν και μέχρι τα πρόσφατα χρόνια ήταν ανδρική.
Το μοναστήρι είναι φρουριακής μορφής και ιδρύθηκε από τον Ιωάννη Χαρτοφύλακα, γιατρό και επιφανή πολίτη των Χανίων, στα τέλη του 16ου αιώνα. Η ιστορία του σημαδεύτηκε από περιόδους μεγάλης ακμής που εναλλάσσονταν με περιόδους παρακμής και μεγάλες καταστροφές, ιδιαίτερα από τους Τούρκους και Γερμανούς κατακτητές.
Στη διάρκεια της Ενετοκρατίας υπήρξε σημαντικό πνευματικό κέντρο και διέθετε μια πλούσια βιβλιοθήκη. Από αυτή την περίοδο μπορούμε να θαυμάσουμε σήμερα το τρίκογχο Καθολικό του 17ου αιώνα. Στο εσωτερικό του ναού που είναι αφιερωμένος στη Ζωοδόχο Πηγή, μπορεί κανείς να θαυμάσει εικόνες του 19ου αι. καθώς και το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο, ενώ στο εκκλησιαστικό μουσείο σώζονται εικόνες του 15ου, 16ου και 17ου αι. μαζί με ιερά σκεύη, δουκικά διατάγματα της Χρυσοπηγής, δείγματα εκκλησιαστικής χρυσοκεντητικής του 18ου και 19ου αιώνα και παλιά χειρόγραφα βιβλία.
Τα χρόνια της άνθισης όμως έμελλε να λήξουν με την πολιορκία των Τούρκων το καλοκαίρι του 1645. Ο Φιλόθεος Σκούφος, που ήταν ηγούμενος της Μονής εκείνη την περίοδο, κατάφερε να διαφύγει στα Επτάνησα παίρνοντας μαζί του και ιερά κειμήλια για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων.
Η πολύπαθη ιστορία της μονής συνεχίστηκε. Το 1692 αποβιβάστηκε στο νησί ο Ενετός Μοτσενίγος, ο οποίος προσπάθησε να απομακρύνει τους Τούρκους. Καθώς η προσπάθεια του απέτυχε, φεύγοντας έκαψε τη Μονή για να μη χρησιμοποιηθεί από τους Τούρκους ως τόπος οχύρωσης.
Τελικά αναστηλώθηκε το 18ο αι. για να καεί κατά την επανάσταση του 1821 από τους Τούρκους. Από το 1830 και μετά έπαιξε σπουδαίο εκκλησιαστικό ρόλο, αλλά στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Γερμανοί την μετέτρεψαν σε διοικητήριο, απομακρύνοντας τους μοναχούς και προκαλώντας πολλές ζημιές στα κτίρια. Όπως είναι λογικό, ακολούθησε μια περίοδος παρακμής, ώσπου το 1976 η Μονή Χρυσοπηγής αναστηλώθηκε εκ θεμελίων με τα υπάρχοντα δομικά υλικά και μετατράπηκε σε γυναικεία.
Σήμερα οι καλόγριες που έχουν εγκατασταθεί εδώ, προσπαθούν να οδηγήσουν το μοναστήρι σε μια νέα περίοδο πνευματικής ακτινοβολίας και ακμής. Σεβάστηκαν την παλιά μορφή στη συντήρηση των κτιρίων, οργάνωσαν τμήμα ηλεκτρονικών υπολογιστών για την έκδοση θρησκευτικών περιοδικών και δημιούργησαν εργαστήρια αγιογραφίας. Φτιάχνουν θαυμάσια έργα, πιστά αντίγραφα βυζαντινών εικόνων. Επίσης ασχολούνται με τη μελισσοκομία, την κηροπλαστική, την παρασκευή σαπουνιού τη συντήρηση παλιών βιβλίων και εικόνων.
Στους χώρους της μονής θα έχετε την ευκαιρία να επισκεφτείτε και ένα μικρό λαογραφικό μουσείο που εκθέτει έργα λαϊκής κεντητικής, παραδοσιακά αγροτικά εργαλεία, παραδοσιακές στολές κ.ά.
