Η διαδρομή περνά από ιστορικά χωριά, μοναδικής ομορφιάς φυσικά μνημεία, αρχαίες πόλεις και καταλήγει στον παραθαλάσσιο οικισμό της Σούγιας που μπορεί να γίνει ορμητήριο για την εξερεύνηση των νοτίων παραλίων της δυτικής Κρήτης.
Επειδή ο ιστορικός και φυσικός πλούτος της διαδρομής αλλά και ο βαθμός δυσκολίας της λόγω έντονης γεωμορφολογίας είναι μεγάλος, προτιμότερο είναι να γίνει τμηματικά.
Χανιά-Θέρισο-Μεσκλά-Φουρνές
Αναχωρούμε από τα Χανιά (1), διασχίζουμε το πεδινό αγροτικό τοπίο της περιοχής του Βαμβακόπουλου και στη συνέχεια με κατεύθυνση νότια ακολουθούμε το δρόμο που μας οδηγεί στο θρυλικό Φαράγγι του Θερίσου και στο ομώνυμο χωριό (2) που βρίσκεται στην μικρή κοιλάδα στο βάθος του φαραγγιού.
Τα εντυπωσιακά κάθετα τοιχώματα του φαραγγιού που έχει μήκος 6 χμ, τα τρεχούμενα νερά και η οργιώδης βλάστηση μας συντροφεύουν μέχρι το χωριό που έχει συνδεθεί με την επανάσταση του Βενιζέλου το 1905, που οδήγησε στην παραίτηση του Πρίγκιπα Γεωργίου και στη συνέχεια στην Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα (1913). Στο χωριό υπάρχουν διάφορα ιστορικά μνημεία όπως το αρχηγείο του Ελευθέριου Βενιζέλου, ένα μουσείο Εθνικής Αντίστασης, αλλά και ο μύλος με τον οποίο άλεσαν ζωντανή οι Τούρκοι μια νεαρή κοπέλα κατά την ισοπέδωση του χωριού στην επανάσταση του 1866.
Στο χωριό αξίζει να κάνουμε μια στάση και για έναν άλλο λόγο, για τις ταβέρνες όπου θα γευτούμε τα ξακουστά γαλακτοκομικά προϊόντα της περιοχής.
Συνεχίζουμε νότια ανηφορικά το δρόμο που ελίσσεται στην πλαγιά των Λευκών Ορέων, και φθάνουμε στο χωριό Ζούρβα (3) που βρίσκεται χτισμένο σε ένα δάσος με κυπαρίσσια, και προσφέρει απεριόριστη θέα στα βόρεια του νομού Χανίων. Από τη Ζούρβα κατηφορίζουμε στο χωριό Μεσκλά στο βάθος της κατάφυτης κοιλάδας με ελαιώνες και πορτοκαλεώνες, τρεχούμενα νερά και δροσερές πηγές.
Στην εκκλησία του Σωτήρα Χριστού υπάρχουν τοιχογραφίες του 14ου αιώνα και όσο για την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, πιθανόν να είναι κτισμένη στο ίδιο σημείο και με τα υλικά του αρχαίου ναού της Πανδήμου Αφροδίτης. Τα Μεσκλά συνδέονται και με την αιματηρή Επανάσταση του Καντανολέου εναντίον των Βενετών.
Αφήνοντας πίσω μας τα Μεσκλά ακολουθούμε την κοιλάδα μέχρι το χωριό Φουρνέ.
Εδώ έχουμε δύο επιλογές: είτε παίρνουμε τον δρόμο της επιστροφής για τα Χανιά ή συνεχίζουμε μέχρι το οροπέδιο του Ομαλού.
Σχετικά ξεκούραστη διαδρομή σε στενό δρόμο και με σχετικά ομαλές κλίσεις μέχρι το Θέρισο. Κατά μήκος της διασχίζεις το όμορφο φαράγγι του Θερίσου. Το υπόλοιπο τμήμα της είναι αρκετά κουραστικό καθώς ο δρόμος ανεβοκατεβαίνει αρκετές φορές τις βόρειες πλαγιές των Λευκών Ορέων και κατόπιν διασχίζει τη πανέμορφη κοιλάδα μέχρι το Φουρνέ. Παρόλαυτά το φυσικό περιβάλλον και η θέα σε διάφορα σημεία θα σε αποζημιώσουν.
Φουρνές-Λάκκοι-Ομαλός-Α. Ειρήνη-Σούγια
Στη δεύτερη περίπτωση στρίβουμε νότια με κατεύθυνση το ιστορικό χωριό Λάκκοι (4), από όπου ξεκίνησε η Επανάσταση του Μαυρογένη εναντίον των Τούρκων. Οι Λάκκοι είναι το τελευταίο χωριό πριν από το ξακουστό οροπέδιο του Ομαλού (5).
O Ομαλός (1080 μ. υψόμετρο), ένα από τα μεγάλα οροπέδια της Κρήτης, έχει σχήμα ακανόνιστου κύκλου με εμβαδόν περίπου 25 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιβάλλεται από πολλές επιβλητικές κορυφές με κυριότερες τον Γκίγκιλο (2.005 μ.) και τον Bολακιά (2.117 μ.).
Σε όλη την έκταση του Οροπεδίου υπάρχουν παλαιά λιθόκτιστα κτίσματα κυρίως τετράγωνης κάτοψης, μονόχωρα, με κεντρικό ξύλινο υποστύλωμα που στήριζε την επίπεδη στέγη. Αυτά τα κτίσματα χρησίμευαν ως κατοικίες κατά τους μήνες Απρίλιο έως και αρχές Οκτωβρίου για τους κτηνοτρόφους και τους γεωργούς της περιοχής.
Σήμερα υπάρχουν σύγχρονες κατασκευές και τα ξερολιθικά κτίσματα αυτά έχουν εγκαταλειφθεί. Στη βόρεια είσοδο στη χαμηλότερη στάθμη του Οροπεδίου (1.050 μ.) υπάρχει το σπηλαιοβάραθρο του Τζανή. Σ’ αυτό καταλήγουν όσα νερά δεν απορροφάει το υπέδαφος του Ομαλού. Ακόμα και σήμερα δεν έχει εξερευνηθεί σ’ όλο του το μήκος.
Ο Ομαλός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στις επαναστάσεις κατά των Τούρκων και ήταν ιδανικό καταφύγιο και ορμητήριο για τους επαναστάτες.
Στην νοτιοανατολική πλευρά του οροπεδίου βρίσκεται το Ξυλόσκαλο από όπου ξεκινάει η διαδρομή για την διάσχιση του Φαραγγιού της Σαμαριάς, το μεγαλύτερο και επιβλητικότερο της Κρήτης και ο μοναδικός Εθνικός Δρυμός του νησιού ο οποίος έχει χαρακτηριστεί Μνημείο της Φύσης από το Συμβούλιο της Ευρώπης.
Η διάσχιση του γίνεται τους καλοκαιρινούς μήνες και κατά μέσο όρο διαρκεί 6 ώρες.
Από τον Σεληνιώτικο Γύρο, τη νοτιοδυτική έξοδο του οροπεδίου, ακολουθούμε το δρόμο που μας οδηγεί στα χωριά του ανατολικού Σελίνου, με πρώτο σταθμό το μικρό χωριό Αγία Ειρήνη (6), όπου βρίσκεται το ομώνυμο φαράγγι, ένα από τα πιο εντυπωσιακά της περιοχής. Υπήρξε ορμητήριο των επαναστατών της περιοχής, είναι πλούσιο σε δασική βλάστηση και αποτελεί καταφύγιο άγριας ζωής.
Η διαμορφωμένη από τη δασική υπηρεσία διαδρομή του φαραγγιού μας οδηγεί στην νότια είσοδο του από όπου μπορούμε να συνεχίσουμε την εξερεύνηση μας στην περιοχή που διαθέτει πολλά αξιοθέατα. Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι η κατάβαση του φαραγγιού που έχει μήκος 7.5 χλμ συνεπάγεται περίπου 3 ώρες πεζοπορίας και η έξοδος του βρίσκεται περίπου 5 χμ από τον παραθαλάσσιο οικισμό της Σούγιας.
Αφήνουμε πίσω μας τον οικισμό της Αγίας Ειρήνης και συνεχίζοντας οδικώς, περνάμε από την αρχαία Έλυρο για να καταλήξουμε στο γραφικό ψαροχώρι της Σούγιας (7).
Η Σούγια ήταν το λιμάνι της αρχαίας πόλης Ελύρου που αν και ήκμασε μέχρι τα κλασικά χρόνια, καταστράφηκε από τους Σαρακηνούς τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Η πανέμορφη παραλία με τα κρύα νερά και τα αλμυρίκια φιλοξενεί κάθε χρόνο πιστούς κατασκηνωτές αλλά και γυμνιστές.
Η Σούγια μπορεί να αποτελέσει βάση και ορμητήριο για εκδρομές με καραβάκι ως την Παλαιόχωρα, το Λουτρό, τη Χώρα Σφακίων, τη Γαύδο και την Αγία Ρουμέλη.
Επίσης, οι λάτρεις της πεζοπορίας μπορούν να διασχίσουν το μικρό αλλά όμορφο ομώνυμο φαράγγι δυτικά της Σούγιας και ακολουθώντας το μονοπάτι Ε4, να καταλήξουν στην αρχαία Λισσό, ένα από τα πλέον εντυπωσιακά τοπία της νότιας Κρήτης.
Εδώ υπήρχε μία πλούσια αρχαία πόλη με δικό της νόμισμα και ένα από τα σημαντικότερα Ασκληπιεία της Κρήτης. Η ανασκαφή έβγαλε στο φως πολλά αγάλματα (ανάμεσα τους ο Ασκληπιός, η Υγεία, ο Πλούτωνας) τα οποία σήμερα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων.
Αρκετά κουραστική και μεγάλη διαδρομή σε στενό δρόμο με μεγάλες κλίσεις, ιδιαίτερα κατά το τμήμα από τους Λάκκους μέχρι και τον Ομαλό. Κατά μήκος της θα διασχίσεις αρχικά τις βόρειες υπόρειες των Λευκών Ορέων, σε ένα τοπίο κατάφυτο από πορτοκαλιές, ελαιώνες και περιβόλια. Μετά τους Λάκκους θα αρχίσεις να ανεβαίνεις απότομα ανηφορικά και το τοπίο θα γίνεται ολοένα πιο τραχύ και άγριο. Στο τέλος θα αντικρύσεις, κρυμμένο μέσα στο συμπαγή όγκο του βουνού, το οροπέδιο του Ομαλού.
Το σημείο αυτό μπορεί να αποτελέσει το προορισμό ή την αφετηρία για το επόμενο τμήμα της διαδρομής μέχρι τη Σούγια.
Στο κομμάτι αυτό θα κατέβεις τις νοτιοανατολικές πλαγιές των Λευκών Ορέων με εντυπωσιακή θέα προς το Λιβυκό πέλαγος και το φαράγγι της Α. Ειρήνης. Η διαδρομή αν και κουραστική σχετικά, θα σε αποζημιώσει αφού καταλήγει στη Σούγια με τη μεγάλη και όμορφη παραλία.
