Αρχαιολογικό μουσείο Αγίου Νικολάου

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Νικολάου ιδρύθηκε το 1970 με σκοπό να εκθέτει τα πολυάριθμα ευρήματα από την ανατολική Κρήτη που μέχρι τότε μεταφέρονταν στο Μουσείο Ηρακλείου. Η έκθεση καλύπτει την εποχή των Νεολιθικών χρόνων έως και το τέλος της Ελληνορωμαικής περιόδου.

Το μουσείο χωρίζεται σε πέντε αίθουσες και ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει τη διαχρονική εξέλιξη της τέχνης στην περιοχή μέσα από αντιπροσωπευτικά δείγματα διαφόρων ρυθμών και εποχών.

Στην πρώτη αίθουσα το εύρυμα που ξεχωρίζει είναι το φαλλόσχημο ειδώλειο από το σπήλαιο Πελεκητών της Ζάκρου. Επίσης εκτίθενται κτερίσματα που βρέθηκαν το 1971 στο παραθαλάσσιο νεκροταφείο της Αγίας Φωτιάς. Το νεκροταφείο αυτό, το μεγαλύτερο σε αριθμό τάφων της προϊστορικής Κρήτης κι ένα από τα μεγαλύτερα της Ελλάδας, είχε τουλάχιστον 260 τάφους με πάνω από 1.600 αγγεία, μερικά χάλκινα εγχειρίδια και πολλές λεπίδες οψιανού (3.000 - 2.300 π.Χ.).

Προχωρώντας στη δεύτερη αίθουσα συναντάμε το διασημότερο αντικείμενο του Μουσείου "Η θεά της Μύρτου". Πρόκειται για έξοχο σπονδικό αγγείο με τη μορφή σχηματοποιημένης θεάς με πολύ μικρό κεφάλι πάνω σε ψηλό, λεπτό λαιμό και κωδωνόσχημο σώμα. Με το δεξί χέρι κρατά και παράλληλα με το αριστερό αγκαλιάζει μικρού μεγέθους ραμφόστομη πρόχου, μοναδική έξοδο υγρού από το εσωτερικό του σπονδικού αγγείου. Στον ίδιο χώρο εκτίθενται και πολλά χρυσά κοσμήματα και πολλά λιθινα αγγεία από το πρωτομινωικό νεκροταφείο (2600-2000 π.Χ.).

Αξίζει να σημειωθεί ότι η πέμπτη αίθουσα είναι αφιερωμένη στη Νεοανακτορική περίοδο (1700-1450 π.Χ.) με σαρκοφάγους της Νεοανακτορικής αλλά της και Μετανακτορικής περιόδου. Αυτό που κυριαρχεί στην αίθουσα έξι είναι η παιδική ταφή σε πίθο, που χρονολογείται στο τέλος της Εποχής του Χαλκού. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται πολλά δείγματα υστερομινωικής κεραμικής και χάλκινα εγχειρίδια.

Ο προτελευταίος χώρος της έκθεσης καλύπτει την Γεωμετρική και Αρχαϊκή περίοδο. Στη συνέχεια την τελευταία αίθουσα κοσμούν τα ευρήματα της τελευταίας αίθουσας από την Κλασσική, Ελληνιστική εποχή.

Αναμφίβολα όμως το σπουδαιότερο έκθεμα του μουσείου είναι το κρανίο νεαρού αθλητή με χρυσό στεφάνι (πιθανόν ελιάς) που βρέθηκε στο ρωμαϊκό νεκροταφείο του 1ου αιώνα μ.Χ. στη θέση Ποταμός του Αγίου Νικολάου.