Στο μεγαλύτερο μέρος της η διαδρομή περνάει μέσα από ένα καταπράσινο τοπίο με πλούσιο ανάγλυφο. Επίσης περνάει από παραδοσιακά χωριά, από ένα μεγάλο πευκοδάσος, καθώς και από ένα από τα ωραιότερα οροπέδια της Κρήτης. Τέλος, προσφέρει και διάφορες ευκαιρίες για πεζοπορικούς περιπάτους.
Άγιος Νικόλαος-Μάλες-Σελάκανο-Οροπέδιο Καθαρού
Με αφετηρία τη γραφική πόλη του Αγίου Νικολάου (1) ακολουθούμε τον παραλιακό δρόμο μέχρι το Ίστρον και από εκεί συνεχίζουμε νοτιοδυτικά στην ενδοχώρα με πρώτο σταθμό το μικρό χωριό Πρίνα (2).
Η διαδρομή περνάει μέσα από ένα τοπίο κατάφυτο με ελιές και πλούσια μορφολογία, ώσπου λίγο πριν την Καλαμαύκα αποκαλύπτεται στο βάθος η θάλασσα και η Ιεράπετρα.
Αν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή ίσως μπορούμε να διακρίνουμε στον ορίζοντα και το Γαϊδουρονήσι (Χρυσή).
Μπορούμε να κάνουμε μια στάση στην Καλαμαύκα και να ανέβουμε στο Καστέλο, τον βράχο με το σπήλαιο του Τιμίου Σταυρού για να θαυμάσουμε τη θέα στη γύρω περιοχή, να επισκεφτούμε τις εκκλησίες του Αγίου Αντωνίου και Αγίου Ιωάννου ή απλά να πιούμε έναν καφέ στα καφενεία κάτω από τα πλατάνια.
Αφήνουμε πίσω μας την Καλαμαύκα και φθάνουμε στο χωριό Μάλες (3) από όπου μπορούμε να επισκεφτούμε τη Μονή Παναγίας Εξακουστής και συνεχίζουμε για τον Χριστό ώστε να πάρουμε τον ανηφορικό δρόμο που μας οδηγεί στο δάσος του Σελάκανου.
Ο μικρός οικισμός του Σελάκανου (4) είναι απλωμένος στο πευκόδασος της ομώνυμης κοιλάδας που περιβάλλεται από τις επιβλητικές πλαγιές της Δίκτης.
Ο οικισμός κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι από αγρότες των χωριών Χριστός και Mάλες. H περιοχή της λεκάνης του Σελάκανου με το εκτεταμένο πευκόδασος είναι ένα από τα ομορφότερα ορεινά τοπία της Κρήτης. Έχει κατοικηθεί από την αρχαιότητα και στη θέση "Πατέλλα" διακρίνονται τα ίχνη αρχαίου οικισμού πιθανόν της Αρχαίας Μάλλας.
Στο καφενείο του χωριού, εφόσον το πετύχετε ανοιχτό, θα απολαύσετε τοπικές γεύσεις παρέα με τους απλούς φιλόξενους κατοίκους.
Από εδώ μπορούμε να περιηγηθούμε στο δάσος του Σελάκανου που καταλήγει στις πλαγιές κάτω από την κορυφή Αφέντης Χριστός του όρους Δίκτη. Το δάσος, ένα από τα σημαντικότερα της Κρήτης, καλύπτεται κυρίως από τραχεία πεύκη αλλά και από πρίνους, σφενδάμια, κυπαρίσσια, πλατάνια κ.ά. Εδώ βρίσκουν καταφύγιο πολλά αρπακτικά πουλιά κι επίσης είναι το βασίλειο των μελισσών: στη θέση Μελισσόκηπος φέρνουν τις κυψέλες τους πολλοί μελισσοπαραγωγοί από όλο το νησί.
Υπάρχει ένα μεγάλο δίκτυο δασικών δρόμων και το δάσος διατρέχεται από το μονοπάτι του Ε4. Η περιοχή γενικά προσφέρεται για πεζοπορία, ποδήλατο βουνού και άλλες φυσιολατρικές δραστηριότητες.
Επιστρέφουμε στο Σελάκανο και ακολουθούμε το χωματόδρομο ο οποίος αφού διασχίσει το μικρό συνοικισμό Μαθοκοτσανά, ελίσσεται στην πλαγιά έως ότου να συναντήσει άλλο χωματόδρομο ο οποίος με κατεύθυνση βόρεια μας οδηγεί στο οροπέδιο Καθαρού (5), ένα από τα ομορφότερα του νησιού. Προσοχή όμως: πρόκειται για έναν δύσκολο χωματόδρομο που δεν είναι βατός σε συμβατικά αυτοκίνητα.
Αν έχετε 4x4 ή μηχανή συνεχίστε – συμβουλευόμενοι πάντα τους ντόπιους. Το χειμώνα και την άνοιξη λόγω των διαβρώσεων από τα χιόνια και τις βροχές τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμα περισσότερο!
Αν πάντως τα καταφέρετε, από το Καθαρό συνεχίστε στον ασφαλτοστρωμένο δρόμο βόρεια και ανατολικά προς το παραδοσιακό χωριό της Κριτσάς και στη συνέχεια από εκεί πίσω στον Άγιο Νικόλαο.
Πρόκειται για την αντίστροφη πορεία στο τμήμα της διαδρομής που περιγράφεται παρακάτω.
Άγιος Νικόλαος-Κριτσά-Οροπέδιο Καθαρού
Η διαδρομή είναι εφικτό να γίνει σαν μονοήμερη εκδρομή και συνδέει τον τουριστικό Άγιο Νικόλαο με τη γραφική Κριτσά για να καταλήξει σε ένα από τα πιο όμορφα οροπέδια της Κρήτης. Εναλλακτικά μπορεί να αποτελέσει τη συνέχεια (αντίστροφα όπως περιγράφεται) της προηγούμενης διαδρομής, από Σελάκανο προς Καθαρό.
Από τον Άγιο Νικόλαο παίρνουμε τον δρόμο με κατεύθυνση βόρεια και φτάνουμε στο αμφιθεατρικά χτισμένο παραδοσιακό χωριό της Κριτσάς (6), όπου μπορούμε να θαυμάσουμε την εκκλησία της Παναγίας της Κεράς με τις εκπληκτικές βυζαντινές τοιχογραφίες.
Σε αυτό το χωριό έγιναν τα γυρίσματα της ταινίας του Ζυλ Ντασσέν «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» στην οποία πρωταγωνιστούσε η Μελίνα Μερκούρη.
Εδώ μπορούμε επίσης να διασχίσουμε το φαράγγι της Κριτσάς που ξεκινάει από τη βορειοανατολική έξοδο του χωριού. Το πρώτο, εύκολο τμήμα του έχει μήκος 2.5χμ και περνάει κατά μήκος της κατάφυτης κοίτης με πλατάνια, βελανιδιές και άλλα ενδημικά φυτά της Κρήτης. Η διαδρομή αυτή μαζί με την επιστροφή στο χωριό δεν θα μας πάρει περισσότερο από 2 ώρες.
Τρία χιλιόμετρα βόρεια της Κριτσάς, σε εντυπωσιακή οχυρή θέση που δεσπόζει στη περιοχή, βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Λατούς.
Η Λατώ ήταν μια από τις σημαντικότερες δωρικές πόλεις-κράτη της Κρήτης, η επικράτεια της οποίας έφτανε από τον σημερινό Άγιο Νικόλαο, μέχρι το Καθαρό. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως οι οχυρώσεις, μεγάλο τμήμα της πόλης, καθώς και την Αγορά της.
Στην συνέχεια παίρνουμε τον δρόμο που διασχίζει το χωριό και συνεχίζουμε να ανεβαίνουμε το βουνό. Πίσω μας η θέα στον κόλπο του Μιραμπέλου είναι μαγευτική. Το τοπίο γίνεται ολοένα και πιο πετρώδες με αρκετούς δενδρώδεις πρίνους δημιουργώντας ένα άγριο πλην όμως όμορφο σκηνικό, ώσπου φτάνουμε στο Οροπέδιο Καθαρού (5), ένα από τα πιο όμορφα οροπέδια της Κρήτης.
Το οροπέδιο βρίσκεται σε υψόμετρο 1.100 μ. Περιμετρικά του οροπεδίου του Καθαρού αναπτύσσονται μικροί ποιμενικοί καταυλισμοί αλλά και μικρά αμπέλια και άλλες καλλιέργειες.
Η περιοχή είναι γνωστή για τα παλαιολιθικά ευρήματα σκελετών νάνων ιπποπόταμων.
Στο Καθαρό μπορούμε γευτούμε παραδοσιακές συνταγές στις ταβέρνες που λειτουργούν εποχικά, συνήθως από άνοιξη μέχρι φθινόπωρο, και κάποια σαββατοκύριακα του χειμώνα.
