Η διαδρομή συνδέει κάποια από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νομού Ηρακλείου και περνάει από παραδοσιακούς οικισμούς, αμπελώνες και ιστορικά μοναστήρια. Πρόκειται για μια σχετικά εύκολη και ήπια διαδρομή, όμως τα μουσεία και τα αξιοθέατα απαιτούν αρκετό χρόνο, οπότε μπορείτε να επιλέξετε να τα δείτε μεμονωμένα.
Η βόλτα μας ξεκινάει από τον Θαλασσόκοσμο, το μεγαλύτερο ενυδρείο της ανατολικής Μεσογείου, που βρίσκεται στον παραθαλάσσιο οικισμό Γούρνες (1) ανατολικά της πόλης του Ηρακλείου.
Ανήκει στην οικογένεια των μεγάλων ευρωπαϊκών ενυδρείων και διαθέτει 60 δεξαμενές διαφόρων μεγεθών και 100 σημεία παρατήρησης. Μπαίνουμε στα άδυτα της μεσογειακής (και όχι μόνο) θαλάσσιας ζωής βλέποντας από κοντά καρχαρίες, ιππόκαμπους, μέδουσες, τεράστιους ροφούς, κοράλλια και ίσως χελώνες καρέτα-καρέτα (το ενυδρείο φιλοξενεί προσωρινά τις χελώνες που βρίσκει τραυματισμένες μέχρι να είναι έτοιμες να επιστρέψουν στο φυσικό τους περιβάλλον).
Μπροστά στο ενυδρείο υπάρχει αμμουδερή παραλία σε περίπτωση που θέλουμε να κάνουμε μια βουτιά.
Συνεχίζουμε νότια, διασχίζουμε το χωριό Γούβες και προχωρούμε μέχρι το μικρό οικισμό Σκοτεινό. Από εδώ μπορούμε να επισκεφτούμε το σπήλαιο της Αγίας Παρασκευής, ένα από τα σημαντικότερα λατρευτικά σπήλαια της Κρήτης αφού εδώ λατρευόταν η θεά Άρτεμις.
Στην είσοδο του σπηλαίου βρίσκεται ο βυζαντινός ναός και στη συνέχεια μια μεγάλη αίθουσα με σταλακτίτες και σταλαγμίτες.
Επιστρέφουμε στο Σκοτεινό και συνεχίζουμε νότια προς το Καλό Χωριό, ένα παραδοσιακό μικρό οικισμό. Λίγο νοτιότερα θα συναντήσουμε τον κεντρικό επαρχιακό δρόμο που θα μας οδηγήσει στο Καστέλι (2) ο οποίος περνάει μέσα από ένα στενό, και κατάφυτο φαράγγι με πλατάνια. Το χωριό έχει λάβει το όνομα του από το φρούριο το οποίο δέσποζε κάποτε στην ορεινή πεδιάδα που αποτελούσε ένα από τους μεγαλύτερους σιτοβολόνες της Βενετσιάνικης Κρήτης.
Από το Καστέλι ακολουθούμε το δρόμο με κατεύθυνση νοτιοδυτικά, διασχίζουμε το μικρό αγροτικό οικισμό Ευαγγελισμό και φτάνουμε στο Θραψανό (3).
Το Θραψανό είναι ένα από τα σημαντικότερα παραδοσιακά κεραμικά κέντρα του νησιού με μεγάλο αριθμό εργαστηρίων που συνεχίζουν τη μεγάλη παράδοση της Κρητικής αγγειοπλαστικής.
Ήταν τόσο ξακουστοί οι τεχνίτες του Θραψανού ώστε κάθε χρόνο μετακινούνταν και παρέμεναν για μήνες σε διάφορα μέρη του νησιού προκειμένου να κατασκευάσουν πιθάρια κι άλλα μεγάλα αγγεία. Η διαδικασία αυτή έμεινε γνωστή ως «Βεντέμα», από τη βενετσιάνικη λέξη “vendemmis”, δηλαδή συγκομιδή.
Στο χωριό αξίζει να επισκεφτούμε τα αγγειοπλαστεία αλλά και, εφόσον είναι εφικτό, το ιστορικό Δημοτικό Σχολείο στο οποίο σώζονται τοιχογραφίες γερμανο-αυστριακού ζωγράφου από τα χρόνια της Κατοχής, όταν το σχολείο είχε καταληφθεί από γερμανικά στρατεύματα, καθώς και μια μεγάλη επιγραφή με το απόσπασμα γερμανικού ύμνου αφιερωμένου στο πεζικό.
Μετά το Θραψανό λίγο βορειότερα βρίσκεται το χωριό Αποστόλοι από όπου θα συνεχίσουμε για το Σμάρι (4), ένα από τους πλέον ενδιαφέροντες παραδοσιακούς οικισμούς του Ηρακλείου που έχει κηρυχτεί διατηρητέος και έχει χαρακτηριστεί Ευρωπαϊκός Προορισμός Αριστείας (EDEN). Ανατολικά του χωριού δεσπόζει ο λόφος στην κορυφή του οποίου βρίσκονται τα ερείπια της Μινωικής Ακρόπολης του Σμαρίου.
Δυτικότερα του χωριού θα συναντήσουμε την Επισκοπή (5), ένα καθαρά αγροτικό οικισμό με τις πολυάριθμες βυζαντινές εκκλησίες να μαρτυρούν την μεγάλη θρησκευτική παράδοση από την περίοδο που το χωριό ήταν έδρα επισκοπής, από όπου πήρε και το όνομα του.
Φημισμένα είναι τα ρακοκάζανα της περιοχής, στα οποία κατά παράγεται το παραδοσιακό κρητικό ποτό της τσικουδιάς, την περίοδο που ακολουθεί τον τρύγο.
Νότια της Επισκοπής και αφού διασχίσουμε το χωριό Σγουροκεφάλι μπορούμε να επισκεφτούμε την Μονή Αγκαράθου, ένα από τα σημαντικότερα μοναστήρια του νομού Ηρακλείου και ένα από τα παλαιότερα της Κρήτης.
Ιδρύθηκε κατά τη Β’ Βυζαντινή περίοδο και από τα μέσα του 16ου αιώνα απέκτησε φρουριακή μορφή. Στα χρόνια της Ενετοκρατίας υπήρξε φυτώριο παιδείας, και από δω πέρασαν λόγιοι όπως ο Μελέτιος Πηγάς και ο Κύριλλος Λούκαρις.
Στην συνέχεια ακολουθώντας το δρόμο δυτικά και βόρεια θα φθάσουμε στο χωριό Μυρτιά ή Βαρβάροι (6) από όπου κατάγεται ο μεγάλος Κρητικός συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης.
Στο μικρό, γραφικό χωριό βρίσκεται το μουσείο Νίκου Καζαντζάκη. Προσφάτως ανακαινισμένο, είναι ένα μικρό μουσείο, με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα, τα εκθέματα του οποίου φωτίζουν πολλές πτυχές της ζωής και του έργου του συγγραφέα.
Αφήνοντας πίσω μας το χωριό του Καζαντζάκη διασχίζουμε ένα από τους παραδοσιακότερους κρητικούς αμπελώνες μέχρι το χωριό Σκαλάνι.
Εδώ αν θέλουμε μπορούμε να κάνουμε στάση για φαγητό σε κάποια από τις παραδοσιακές ταβέρνες του χωριού και στη συνέχεια επιστρέφοντας στο Ηράκλειο (7) θα συναντήσουμε τον αρχαιολογικό χώρο του λαμπρού Μινωικού ανακτόρου της Κνωσού.
Η επίσκεψη του απαιτεί τουλάχιστον δύο ώρες και περνάει μπροστά από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία του ανακτόρου, όπως η Αίθουσα του Θρόνου.
