Ηράκλειο-Κρουσώνας-Ζαρός

Η διαδρομή αναπτύσσεται κατά μήκος των ανατολικών και νότιων παρυφών του Ψηλορείτη και περνάει από γραφικά χωριά, αρχαιολογικούς χώρους, βυζαντινές εκκλησίες και μέρη ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. 

Παράλληλα προσφέρει τη δυνατότητα πολλών παρακάμψεων και πεζοπορικών διαδρομών, κι επομένως μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν οδηγός εξερεύνησης της γύρω περιοχής. Όποιος θέλει να πραγματοποιήσει όλες τις προτεινόμενες στάσεις και διαδρομές θα πρέπει να το κάνει τμηματικά καθώς είναι ανέφικτο να γίνουν μέσα σε μία μόνο μέρα.

Με αφετηρία το Ηράκλειο ακολουθούμε την εθνική οδό δυτικά έως τον κόμβο Γαζίου από όπου βγαίνουμε στον επαρχιακό δρόμο με κατεύθυνση την Τύλισσο όπου μπορούμε να επισκεφτούμε τις τρεις Μινωικές Επαύλεις της Νεοανακτορικής Περιόδου.

Ακολουθώντας το γραφικό δρόμο που ελίσσεται στο λοφώδες τοπίο όπου κυριαρχούν οι πανάρχαιοι ελαιώνες και οι φημισμένοι αμπελώνες του Μαλεβιζίου, διασχίζουμε τα χωριά Μονή, Κεραμούτσι και Κορφές και φθάνουμε στον Κρουσώνα. Το χωριό είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στους ανατολικούς πρόποδες του Ψηλορείτη σε υψόμετρο 460 μ.

Από τον Κρουσώνα μπορούμε να επισκεφτούμε την κοινοβιακή Μονή καλογριών της Αγίας Ειρήνης και να συνεχίσουμε στην ορεινή περιοχή Λιβάδι με τις χιλιάδες μηλιές και αχλαδιές και το Βρωμονερό με το δάσος από πρίνους.

Στην περιοχή υπάρχουν αγροτουριστικές υποδομές και παραδοσιακές ταβέρνες με πολύ καλό φαγητό.

Επιστρέφοντας στον Κρουσώνα μπορούμε να περάσουμε από το εκθετήριο τοπικών προϊόντων του Συνεταιρισμού Γυναικών του χωριού, την «Κρουσανιώτισσα».

Ονομαστά είναι τα παξιμάδια, τα ανεβατά καλιτσούνια, τα πλουμιστά κουλούρια και οι χυλοπίτες που παρασκευάζουν οι γυναίκες του συνεταιρισμού.

Στην συνέχεια αφού επισκεφτούμε το χωριό Σάρχος όπου βρίσκεται το γνωστό ομώνυμο σπήλαιο και τη βυζαντινή εκκλησία της Ελεούσας στο χωριό Κιθαρίδα, αφήνουμε τη μικρή κοιλάδα πίσω μας και ανηφορίζουμε προς το Πενταμόδι και Πετροκέφαλο για να καταλήξουμε στον Άγιο Μύρωνα.

Στο πανέμορφο χωριό με τα παραδοσιακά σπίτια μπορούμε να επισκεφτούμε την εκκλησία και τη σπηλαιώδη σκήτη του Άγιου Μύρωνα από όπου πήρε και το όνομα του. Η εκκλησία χρονολογείται στη Β’ Βυζαντινή περίοδο, αν και μάλλον προϋπήρχε στο σημείο πρωτοχριστιανική βασιλική.

Συνεχίζουμε νότια, διασχίζουμε τις Κάτω Ασίτες μέχρι τις Πάνω Ασίτες από όπου μπορούμε μετά από πεζοπορία μιάμισης ώρας να φθάσουμε στο ορειβατικό καταφύγιο του Ορειβατικού Συλλόγου Ηρακλείου στην θέση Πρίνος.

Το μονοπάτι κατά μήκος της πεζοπορίας είναι τραχύ αλλά η θέα από τη θέση του καταφυγίου μας αποζημιώνει.

Νοτιότερα από τις Ασίτες θα συναντήσουμε το επιβλητικό βραχώδες ύψωμα της Πατέλας του Πρινιά όπου βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Ριζηνίας. Αξίζει μια στάση καθώς η θέα γύρω μας είναι μαγευτική και αν ο ορίζοντας είναι καθαρός φτάνει μέχρι τη θάλασσα και τη νήσο Ντία στον κόλπο του Ηρακλείου.

Συνεχίζουμε νοτιότερα, διασχίζουμε το Πρινιά και από την Αγία Βαρβάρα μπορούμε να επισκεφτούμε το γραφικό παραδοσιακό χωριό του Αγίου Θωμά με τις πολλές βυζαντινές εκκλησίες και τα λαξευτά πατητήρια.

Εδώ υπάρχει και αγροτουριστική μονάδα, μία από τις παλιότερες της Κρήτης.

Επιστρέφουμε στην Αγία Βαρβάρα και συνεχίζουμε δυτικά με κατεύθυνση την Γέργερη στην οποία φθάνουμε αφού κατέβουμε τον δρόμο που ελίσσεται στην πλαγιά πάνω από το χωριό Πανασσός.

Στην Γέργερη μπορούμε να επισκεφτούμε τα εκθέματα του μικρού Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, τους νερόμυλους και τα γραφικά στενά του χωριού ή να ακολουθήσουμε τον ορεινό δρόμο που μετά από δεκαπέντε χιλιόμετρα περίπου θα μας οδηγήσει στο φημισμένο Δάσος του Ρούβα. Ο δρόμος από ένα σημείο κι έπειτα είναι χωματόδρομος, με πολλές στροφές, αλλά καταλήγει σε μια καταπράσινη κοιλάδα με ποταμάκι και δενδρώδεις πρίνους.

Το Δάσος του Ρούβα είναι ένα από τα πιο σημαντικά οικοσυστήματα της Κρήτης που καλύπτει περίπου 30.000 στρέμματα και έχει ενταχθεί στο Natura 2000.

Εδώ τα πουρνάρια ξέφυγαν από τη συνήθη θαμνώδη μορφή τους και έγιναν δέντρα. Εκτός από πρίνους όμως στο δάσος συναντούμε και κυπαρίσσια, πεύκα, πλατάνια, ασφένταμους κ.ά.

Αν θέλουμε μπορούμε να κάνουμε πικ-νικ στους διαμορφωμένους χώρους αναψυχής ή να ακολουθήσουμε το μονοπάτι για την κατάβαση του φαραγγιού του Αγίου Νικολάου που καταλήγει κοντά στην τεχνητή λίμνη του Ζαρού. Έχει συνολικό μήκος 5 χμ. αλλά πρέπει να σημειωθεί ότι η διάσχιση του απαιτεί περίπου 4 ώρες.

Από τη Γέργερη συνεχίζουμε δυτικά και μετά το χωριό Νίβρυτος στο βάθος της καταπράσινης κοιλάδας απλώνεται το γραφικό χωριό Ζαρός.

Ο Ζαρός, γνωστός από την αρχαιότητα για τα πηγαία νερά του, διαθέτει σήμερα σημαντικές αγροτουριστικές υποδομές και αποτελεί ιδανικό σημείο αφετηρίας για την γνωριμία της ευρύτερης περιοχής με το μεγάλο αριθμό μνημείων και φυσικών τοπίων.

Νότια από το Ζαρό βρίσκεται μεγάλος αριθμός μικρών εγκαταλελειμμένων οικισμών καθώς και η τεχνητή λίμνη του Φράγματος της Φανερωμένης που έχει μετατραπεί σε σημαντικό οικότοπο για την ορνιθοπανίδα της περιοχής. Βορειότερα του Ζαρού βρίσκεται η μικρότερη αλλά πανέμορφη λίμνη Βοτόμου και στην είσοδο του φαραγγιού του Αγίου Νικολάου βρίσκεται το ομώνυμο μοναστήρι με τη μικρή αγιογραφημένη εκκλησία. Δυτικότερα της λίμνης Βοτόμου μπορούμε να επισκεφτούμε τα ερείπια του Ρωμαϊκού Υδραγωγείου.

Δυτικότερα του Ζαρού ακολουθώντας το δρόμο προς το ιστορικό χωριό Βορίζιαμπορούμε να επισκεφτούμε δύο από τις σημαντικότερες βυζαντινές εκκλησίες της Κρήτης. Οι τοιχογραφίες του Άγιου Φανουρίου, στη θέση της κατεστραμμένης σήμερα Μονής Βαρσαμονέρου, θεωρούνται από τα σημαντικότερα δείγματα της Κρητικής Σχολής Αγιογραφίας.

Επιστρέφοντας από τα Βορίζια στο Ζαρό παρακάμπτουμε βόρεια για να επισκεφτούμε το επίσης σημαντικό μοναστήρι του Βροντισίου όπου, κατά την παράδοση, στη φημισμένη σχολή αγιογραφίας του μαθήτευσε και ο Εl Greco.

Από το Βροντήσι αν ακολουθήσουμε το δασικό δρόμο που ελίσσεται στις πευκόφυτες πλαγιές του Ψηλορείτη μπορούμε να επισκεφτούμε τη δυτική περιοχή του δάσους του Ρούβα ή να θαυμάσουμε την θέα από την κορυφή Σαμάρι όπου βρίσκεται και το Ορειβατικό Καταφύγιο του Δήμου Ζαρού.