Η διαδρομή περνάει από τα ομορφότερα τοπία της ανατολικής Κρήτης, από παραλίες μοναδικού κάλους, σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους και ένα από τα πιο φημισμένα μοναστήρια της Κρήτης. Προκειμένου να δείτε όλα αυτά τα αξιοθέατα προτείνουμε να την πραγματοποιήσετε τμηματικά χρησιμοποιώντας ως βάση σας κάποιον από τους ενδιάμεσους σταθμούς της διαδρομής.
Ο επισκέπτης της Σητείας θα ανακαλύψει μια αλλιώτικη όσο και ανεξερεύνητη περιοχή της Κρήτης.
Η Σητεία είναι η "Αρχαία Πύλη της Ανατολής" όπως την έχουν ονομάσει οι αρχαιολόγοι.
Τα Μινωϊκά λιμάνια της Ζάκρου, του Παλαικάστρου, της Σητείας, του Μόχλου, της Ψύρας κ.α. ήταν τα αρχαιότερα σημεία συνάντησης και επικοινωνίας της Μινωϊκής Κρήτης με τους μεγάλους πολιτισμούς της Ανατολικής Μεσογείου. Σήμερα η σύγχρονη μικρή πόλη της Σητείας με το βενετσιάνικο φρούριο της, την Καζάρμα (εκ του λατινικού Casa di Arma) αναπαύεται στην αγκαλιά του ήρεμου κόλπου με την πανέμορφη παραλία.
Σητεία-Ζίρος- Ζάκρος
Με αφετηρία την Σητεία (1) ακολουθούμε τον δρόμο που μας οδηγεί νότια, διασχίζοντας το ήμερο τοπίο της εύφορης κοιλάδας μέχρι την Άνω Επισκοπή (2) από όπου στρίβουμε ανατολικά και ανηφορίζουμε για να συναντήσουμε τα ερείπια της αρχαίας Πραισού.
Συνεχίζουμε για το χωριό Χανδρά (3) και από εκεί μπορούμε να επισκεφτούμε την Ετιά με τη φημισμένη βενετσιάνικη έπαυλη Villa dei Mezzo, η οποία θεωρείται η σημαντικότερη ιδιωτική κατοικία της μη αστικής Κρήτης των ενετικών χρόνων καθώς επίσης τον εγκαταλελειμμένο μεσαιωνικό οικισμό της Βόιλας όπου διακρίνονται ακόμη τα απομεινάρια ενός πύργου.
Από τον Χανδρά ακολουθούμε το δρόμο για τη Ζίρο (4) όπου μπορούμε να κάνουμε μια στάση για να δούμε τις βυζαντινές εικόνες στις εκκλησίες της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Γεωργίου, και του Αγίου Νικολάου. Στη συνέχεια, αφού διασχίσουμε το μικρό οροπέδιο με τους πανάρχαιους αμπελώνες, αρχίζουμε να κατεβαίνουμε στην πλαγιά με την ανοικτή θέα στο απέραντο γαλάζιο της θάλασσας του Ξερόκαμπου (5). Ο δρόμος ελίσσεται με έντονες στροφές, μέσα σε ένα ερημικό σχεδόν τοπίο με μόνη βλάστηση τα φρύγανα.
Εναλλακτικά μπορούμε αν θέλουμε να φτάσουμε στον Ξερόκαμπο με πεζοπορία, διασχίζοντας το σχετικά εύκολο φαράγγι του Χαμαίτουλου που έχει μήκος 3 χλμ και πηγαίνει σχεδόν παράλληλα με τον δρόμο. Η είσοδος του βρίσκεται λίγο βορειότερα από τον μισο-εγκαταλελειμμένο οικισμό του Χαμαίτουλου.
Στις εκπληκτικές παραλίες του Ξερόκαμπου, με τις αμμουδιές και τα κρυστάλλινα νερά αλλά και τον φυσικό άργιλο, φύονται οι Κρίνοι που απεικονίζονται στις Μινωικές τοιχογραφίες. Επίσης εδώ υπάρχει ένας σημαντικός υδροβιότοπος με αποδημητικά πουλιά.
Στον Ξερόκαμπο θα βρείτε ενοικιαζόμενα δωμάτια και ταβέρνες και μπορεί να αποτελέσει προορισμό για ήσυχες, οικογενειακές διακοπές.
Συνεχίζοντας βόρεια ακολουθούμε μια διαδρομή όπου κυριαρχούν μικρές κοιλάδες και σχηματισμοί φαραγγιών με επιβλητικότερο το Φαράγγι των Νεκρών που ενώνει την Πάνω με την Κάτω Ζάκρο.
Κάτω Ζάκρος-Παλαίκαστρο-Βάι-Μονή Τοπλού
Η Κάτω Ζάκρος είναι ένα μικρό ψαροχώρι με μια όμορφη και ήρεμη βοτσαλωτή παραλία που επίσης μπορεί να αποτελέσει σταθμό για χαλαρωτικές διακοπές.
Εδώ ανασκάφηκε και το 4ο Μινωικό Ανάκτορο της Κρήτης, το μόνο που βρέθηκε ασύλητο. Είναι μικρότερο από τα υπόλοιπα αλλά ακολουθεί την ίδια αρχιτεκτονική διάταξη.
Όσο για το Φαράγγι των Νεκρών (ή Φαράγγι της Ζάκρου), εδώ βρίσκεται ουσιαστικά το τέλος του Ευρωπαϊκού Μονοπατιού Ε4. Πήρε την ονομασία του από τους πολλούς μινωικούς τάφους που βρέθηκαν σε σπήλαια στις πλαγιές του, είναι βατό και λίγο πριν την έξοδο του έχουν δημιουργηθεί πίστες αναρρίχησης.
Κοντά στην Κάτω Ζάκρο, σε απόσταση μόλις 5 χλμ βρίσκεται επίσης το σπήλαιο των Πελεκητών που έχει μήκος 310 μ. και καταλήγει σε μια μικρή λίμνη με νερό. Εδώ βρέθηκαν ανθρώπινοι σκελετοί και ίχνη κατοίκησης από τη νεολιθική εποχή. Τέλος, η Σπηλιάρα, το ιερό σπήλαιο των Μινωιτών βρίσκεται βόρεια του κάμπου της Κάτω Ζάκρου.
Από την Άνω Ζάκρο (6) για να φθάσουμε στο Παλαικάστρο ακολουθούμε μια διαδρομή ανάμεσα σε ένα ήμερο και ειρηνικό τοπίο, λοφώδες και ασκητικό με παραδοσιακά αγροτικά χωριά.
Στην περιοχή του Παλαίκαστρου (7) το τοπίο είναι πεδινό και φωτεινό, ανοικτό προς τις υπέροχες παραλίες του Κουρεμένου και της Χιόνας, με τα γειτονικά ερείπια της μινωικής πόλης του Παλαίκαστρου. Στην Χιόνα μπορούμε να απολαύσουμε το φρέσκο ψάρι για το οποίο είναι φημισμένη και να επισκεφτούμε το μινωικό λιμάνι στη θέση Ρουσσόλακος.
Πολύ κοντά στη Χιόνα βρίσκεται και η παραλία του Κουρεμένου, αγαπημένου προορισμού για τους λάτρεις του windsurfing λόγω των ισχυρών βόρειων ανέμων στους οποίους είναι εκτεθειμένος. Ο Κουρεμένος επίσης ενδείκνυται για καταδύσεις λόγω του θαυμάσιου βυθού του.
Πιο βόρεια ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει την εμπειρία της παραλίας με το μοναδικό φοινικόδασος του Βάι, (8) ένα από τα πιο διάσημα τοπία στην Κρήτη που όμως δυστυχώς έχει πέσει θύμα της υπερβολικής τουριστικής εκμετάλλευσης.
Το φοινικόδασος του Βάι καταλαμβάνει 200 στρέμματα και αποτελείται από αυτοφυείς φοίνικες του Θεοφράστου (Phoenix Theofrasti) και είναι μοναδικό σε μέγεθος όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη. Η ανάπτυξη και η διατήρηση του οφείλεται στο ξηρό και θερμό κλίμα και το υπόγειο νερό της κοιλάδας.
Αν θέλουμε μια πιο ήσυχη, ανοργάνωτη παραλία συνεχίζουμε πιο βόρεια ακόμα, στην Ερημούπολη, όπου τα ερείπια της αρχαίας Ιτάνου αναπαύονται δίπλα στη - μοναδικής ομορφιάς- ερημική παραλία.
Ακολουθώντας το δρόμο για την επιστροφή στην πόλη της Σητείας θα νοιώσουμε το θρησκευτικό δέος και τη μεγαλοπρέπεια που εμπνέει η ιστορική Μονή Τοπλού που δεσπόζει στο ερημικό αυτό τοπίο.
Η Μονή Τοπλού ή Μονή Ακρωτηριανής μοιάζει με ένα μικρό φρούριο. Άκμασε ήδη από τον 15ο αιώνα και παρά τις λεηλασίες που δέχτηκε από πειρατές και άλλους κατόρθωσε τον 18ο αιώνα να είναι ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα της Κρήτης. Εδώ αξίζει οπωσδήποτε να επισκεφτούμε το Μουσείο Εικόνων & Εκκλησιαστικής Τέχνης στο οποίο θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε από κοντά κάποιες από της σημαντικότερες εικόνες στο νησί, όπως η εικόνα της Αγ. Αναστασίας, η εικόνα του Ένθρονου Χριστού, και η εικόνα «Μέγας ει Κύριε» (1770) του Ιωάννη Κορνάρου.
